Ja nje kriminel ..
Paska jetuar dhe ne Itali talibani yne..

---------
Një emigrant shqiptar ka therur me thikë bashkëshorten pas dyshimeve se kjo e fundi e tradhëtonte. 40-vjeçari Arben Hoxha ka goditur disa herë me thikë bashkëshorten e tij Manjola Hoxha 32 vjeç. Lajmi është bërë i ditur nga mediat Italiane. Sipas tyre Arben Hoxha, murator rezident në Fano, prej kohësh ishte i bindur se e shoqja e tradhtonte dhe për shkak të këtyre dyshimeve çifti grindej çdo ditë. Pas zënkës së fundit, 40-vjeçari hyri në dhomën e gjumit dhe vrau me thikën e kuzhinës gruan e tij 32-vjeçare. Çifti kishte edhe dy vajza të mitura 12 dhe 14 vjeç. Sipas mediave lokale, ngjarja ka ndodhur të dielën pasdite, rreth orës 14:30 në një apartament të lagjes Flaminio të Fanos, ku çifti jetonte bashkë me dy vajzat, që nuk ndodheshin në shtëpi në atë çast. Pas vrasjes 40-vjeçari shqiptar është vetëdorëzuar në polici dhe ka rrëfyer krimin. Sipas policisë gruaja 32-vjeçare nuk ka mundur të marë asnjë lloj ndihme mjekësore pasi kur policia dhe ambulanca kanë shkuar në vendngjarje ato ishte tashmë e vdekur.

-

mapo

.

Isha njëzet vjeç dhe pyeta: "Kur do ta njoh?"
Në njëzetë e pesë thashë: "Kur ta kem njohur, do të jemi gjithmonë bashkë".
U bëra tridhjetë dhe ne ishim bashkë. Në tridhjetë e pesë ishim përsëri bashkë.
Po mbushja dyzetë kur bëmë udhëtimin e madh. Nuk mbaj mend se ku vajtëm, por kthimi ishte njëlloj si prej botës së përtejme: Njëri prej nesh u tjetërsua aq shumë, sa e humbi toruan edhe tjetri.
Në dyzet e pesë u ndamë.
Pesëdhjetë vjeç i trokita në derë. Doli dikush dhe më tha:
- Ajo po fle. Ke ndonjë porosi?
- Jo, - i thashë, - vetëm desha të di në është mirë.
- Ajo është mirë, - tha.
Ende s’jam pesëdhjetë e pesë që ta di në është zgjuar nga gjumi dhe a vazhdon të jetë mirë.
Ndoshta kur të bëhem gjashtëdhjetë, do të pyes veten: "A do ta shoh më?"

Nëse në gjashtëdhjetë e pesë nuk do të jetë ajo që do të trokasë tek unë, shtatëdhjetë vjeç do të martohem me një tjetër. Kam frikë të plakem, por sidomos kam frikë të vdes, pa pasur pranë një dorë gruaje.







Pasi lëngoi në shtrat për disa vjet, më në fund u duk se i erdhi ora e vdekjes. Trupi i kishte mbaruar, ndërsa fryma vetëm sa linte shenjë në faqe të pasqyrës. Megjithatë, vdekja nuk po e merrte. Truri herë i binte në errësirë, herë i sillte rradhazi si në film ca pamje të paharueshme nga zabeli i Kalumit. Në një ditë behari, ai kishte parë një femër të re që i kishte farfuritur ndër sy veshur ashtu me tesha të lehta, përplot gufime në gjoks, teksa kapërcente gur më gur jazet e përroit, që lëshonin dritë si fije kllapodani dhe ia bënin më të zjarrtë nxitimin për të hyrë në zabe. Në këmbësoren përkundruall, duke pritur i etur, përshkohej hijshëm një mashkull i shëndetshëm me shogën ngjyrëshege në brez, jelek të qendisur e potina me gajtana. I zënë në beft dhe pa e ditur përse, Cam Alcani e kishte kthyer kokën nga maja e kodrushës ku përndëriste kombanarja e kishës, pastaj në shpatin me luadhe, pastaj në dushk e në larushk, gjithandej ku ishin bardhokat e hënorët, sepse deshve e cjepëve që mbaheshin për ndërzim, në katundin e tyre s'u thoshin as përçakë e as përçorë, por hënorë. Pas një grime, atij iu bë se shkrepëtiu në të thatë, ca tafte flake që llapsën fluturimthi ia përcëlluan fytyrën dhe ai, i shushatur e me drithma në trup, mbuloi sytë me shuplaka. Sa zgjati? Pikërisht këtu i shuheshin pamjet dhe truri i binte përsëri në terr.
Grahma po zgjaste, askush nuk e kuptonte se në ç'pejzë e qenëz të fshehtë i qëndronte shpirti, prandaj provuan gjithçka që zakoni këshillonte për raste të tilla. Të parin propozuan shkalcin. Në bazë të një riti të vjetër, kush ishte për vdekje e nuk i dilte shpirti, e vinin me dyshek në shkalc dhe i bënin një shëtitje rretheqark, që të nxirrte mallin e fundit për visin ku kishte lindur.
Mirëpo, plaku u xhindos kur ia përmendën shkalcin. Atëherë, për t'ia lehtësuar vdekjen, njerëzit e familjes, e shoqja, djemtë e nuset, vajzat dhe dhëndurët i vajtën me radhë në dhomën e dergjës, u përkulën mbi kokën e tij dhe i thanë se çfarëdo gabimi apo faji të rëndë që në vitet e gjata të jetës mund të kishte bërë ndaj tyre, ata ia kishin falur. Si mbaruan njerëzit e oxhakut, ia dhanë hallallin edhe vëllezërit e motrat, që kishin lënë konakët e tyre për të ardhur pranë tij. Pastaj pritën që të vdiste. Por lala Cam prapë nuk dha shpirt. Atëherë e zgjeruan rrethin me kushërinj nga degët e gjakut të tamblit, por as përfalja e tyre nuk e ndihmoi për të shkuar në atë botë. S'u mbetej veçse të hapeshin akoma, duke grishur kumbarë, miq e dashamirë të largët, me shpresën se pengu që i kishte mbetur në zemër dhe nuk e lindte të vdiste, ndodhej te ndonjëri prej tyre. Por përseri asnjëri s'e ndihmoi për gjumin e përjetshëm. Për dreq, plaku diku kishte ngecur, mirëpo se në ç'gozhdë i varej shpirti aq keq, përsëri askujt s'i shkonte mendja. Ndërsa heka vazhdonte dhe bijtë ngulmonin te koka e tij, Cam Alcani arriti të nxirrte një fjalë. Për t'ia plotësuar dëshirën e fundit, ata vrapuan menjëherë në adresën që kishin dëgjuar. Por sapo njeriu i thirrur hyri në dhomë, hapi librin e lutjeve dhe nisi t'i këndonte La ilahe il-lallah, plaku përmblodhi veten e kundërshtoi:
- Jo hoxhën, por Hoshën!
Prej asaj kërkese të çuditshme gjithë sa u ndodhën në dhomë mbetën të mëruar, por kleriku i dijshëm u tha se njeriu atje ku ka syrin, ka edhe shpirtin. Si t'ia bënin tani, kush kishte sy e faqe që të shkonte te Radi i Zarishit dhe t'i thoshte se Hoshën, gruan e tij të bukur, më të bukurën në lagjen e katolikëve e për të cilën i shoqi, për ta marrë, dikur kishte kërcënuar se qiste pushkë, plaku i tyre e lakmonte në dhomë sidozot me kërkesën më të mbrapshtë:
- Vetëm për vetëm me Hoshën, - kishte mundur të shkonte zavalli, pas atij keqkuptimit qesharak.
Radi, burri kokëkrisur, e kishte bërë dasmën rreth nëntë vjet më parë dhe njerëzit e shtëpisë u kujtuan se tamam qysh prej asaj kohe, i mbërthyer nga një sëmundje pa emër, plaku Cam kishte zënë shtratin dhe s'e kishte kapërcyer më pragun e derës. Të gjithë e mbanin mend, gjithashtu, se në atë dasmë ai kishte kënduar për herë të fundit, sado që shumëkush s'ia kishte vënë veshin ose ishte mahitur me të. Kur Hoshën e bukur, veshur nuse, e kishin nxjerrë në oborr dhe trimat e shtruar në tryeza e kishin pushuar ahengun një copë herë, për t'ua lënë radhën grave dasmore, mes heshtjes dhe atij kundrimi të përgjithshëm kureshtar, befas ishte dëgjuar një zë burri. Të gjithë kishin kthyer kokën në drejtim dhe në atë drejtim të gjithë kishin parë lalën Cam, më këmbë, me shpatullat e rrasura në gurët e avllisë, duke çalltisur me dy duart për çiftelinë, ndërsa dhëmbët me kapsula platini i pranonin si fluturashka zjarri në gojën e hapur. Sipas këngës që sapo kishte zënë, Cami nuk ndodhej në obor; se ku ndodhej, kënga nuk e thoshte, thoshte vetëm se çfarë shihte ai:

Ooo,
kur po luanin cicat nën fustan,
ia bënin kumbonat drang e drang...
I mjeri unë, i mjeri!

Ooo,
kur po zgjidhej matanë shoka,
thashë nën këmbë po çahej toka...
I mjeri unë, i mjeri!

Ooo,
kur u ndezën vetëtimat,
vetëtimat me m'verbue,
cicat tuaja qenë zbulue...
I mjeri unë, i mjeri!

Ooo,
m'u mbush mendja veten me e mbytë
për qind vjet mos me t'i pa sytë...
Ooo - ooo - ooo,
I mjeri unë, i mjeri!... Natyrisht, dasmorët patën shkaqe të ndryshme për t'u argëtuar, aq më tepër që ajo këngë ose ishte aq e vjetër, sa askush s'e sillte në hatër, ose ishte aq e re, sa askujt s'i mbeti në kujtesë. Megjithatë, njëri prej burrave që e kishte në krah dhe që e kishte dëgjuar plot kërshëri, pranoi se të gjitha fjalët e tjera i kishte kuptuar, por një gjë nuk ia rrokte truri: "Mirë, ai taravoli e vret veten nga dalldia, por asaj tjetrës si do t'ia shohë sytë mbas qind vjetësh?!" Lala Cam ia ktheu: "Brenda dheu është i errët dhe i plleshëm si barku i gruas, prandaj mbin fara aty. Jeta na ndan, kurse varri... "Filluan gradtë dhe s'pati qetësi për ta mbaruar përgjigjen, sepse dihet që grifshat në ferrë, pelat në lëmë e gratë në valle, nuk lodhen kurrë. Por proçka e plakut, ndonëse ato ditë u përfol, sidoqoftë u harrua.
- Lala Cam, - e pyeti më i madhi nga djemtë, - po ta sollëm Hoshën, e mban fjalën: vdes e shkon?
- Them se shkoj, - u hamend ai.
- Veçse po e lëndove gruan e huaj dhe na bën me turp, unë të vras me dorën time.
- Më vrit, - i dha leje ai të birit.
Bënë si bënë dhe nëpërmjet një kunate i çuan lajm Hoshës. Ajo tashmë po hynte në të tridhjetat, ishte bërë nënë, por bukurinë e ruante si në ditën e dasmës. I folën për dëshirën e pakthyeshme të plakut, e siguruan se, për të mos i lënë të shoqit ndonjë koritje ishin të gatshëm që gjakun ta bënin vetë, duke e ruajtur prapa derës me pushkë; dhe Hosha nuk kundërshtoi. Kur hyri, iu duk se plaku po flinte. Kur u afrua, pa se sytë i kishte kapak. Ndërmjet kapakëve notonte brymë e mjegull. Ajo e nxori nga mjegulla duke qeshur.
- Më ke kërkuar, teveleq?!
- Të kam kërkuar, Hoshë, dhe ta di për nder që erdhe. A jemi vetëm?
- Vetëm jemi, - tha gruaja, - derës i vura shulin.
- Ashtu, moj Hoxhë, - u kënaq plaku, - vetëm një derë nuk mbyllet kurrë: varri. Njerëzit jeta i ndan, kurse varri i përzien. Si thua, i përzien?
Hosha pranoi se vdekja është daulle për kokë dhe shtoi:
- Varri i bën bashkë. Mbas një qind vjetësh, ndoshta edhe andej kërcehet dërrasë më dërrasë, si me thënë gur më gur.
- Eee, - u kënaq edhe më plaku, - e mbake mend, gur më gur! As vesa s'paska rënë hala në fiqirin tënd, Hoshë.
Pastaj rënkoi, derisa u duk se humbi në jerm.
Ishte shtrirë në shpinë dhe disa herë u rrek ta kthente kokën nga Hosha, por eshtrat e qafës nuk iu bindën. Nuk iu bindën as kur Hosha u përpoq t'ia kthente vetë. Ndoshta i kishte ngrirë tërë trupi. Jo, njëri krah po i lëvizte ngadalë. Pikërisht atë krah e shtriu drejt saj dhe, me mundim, arriti ta fuste dorën nën fustan. Gruaja u drodh. Për të mos nxjerrë zë, kafshoi buzët.
Pastaj, përballë ngërçeve të tij, pyeti:
- A po do që Hosha ta ngrejë fustanin?
- Jo, jo, - tha ai, - perdja po bie, nuk është duke u ngritur, Hoshë.
Pas një grime, dora e rreshkur vazhdoi të ngjitej përgjatë kofshëve të saj, pak e nga pak, derisa pëllëmba i preku barkun. Hosha prapë u drodh, por as thirri, as lëvizi. Edhe plaku, ndërkaq aty u ndal.
- Lala Cam, - bëzani ajo.
Ai u përgjigj me bulat e gishtërinjve. Në fillim nisi t'ia lëmonte kraterin e mbyllur të kërthizës, pastaj tërë hapësirën tjetër, faqe më faqe dhe kul më kulm. Kapakët e syve i qenë puthitur, nofullat po i nguroseshin, e nuhati edhe ngurosjen e krahut dhe deshi të thoshte diçka. Por u pajtau me të kundërtën: ishte më mirë t'i rrëshiqste dora, sesa goja. Dhe dora i rrëshqiti. I rrëshqiti pa jetë nëpër shpatin ballor të Kodrës së Venusit dhe arriti te pjerrina e lëmuar, lulëzuar me eshkë e krrela myshku.
- Hë? - u dëgjua të pyeste garanti, djali që kishte pritur me pushkën ngrehur pas derës.
- Vdiq, - i tha mandatën Hosha.
- Tha gjë, la amanet?
- Pleqtë nganjëherë kanë mendje fëmije. Para se të vdiste, u shmall pak me vendlindjen.
Varrimi u bë të nesërmen. Kësaj here, kur hapi librin e lutjeve për t'i kënduar talkinën, kleriku i dijshëm u ndie i sigurtë se ai zullumqari nuk do të kundërshtonte më.

Përgatiti për botim Hiqmet Meçaj
(Botuar në “Gazeta e Athinës”, janar 2010)

(tregim)

Gruaja e re u ngrit në këmbë bashkë me të tjerët. Mjeku e përvodhi me bisht të syrit gjatë njëmbëdhjetë hapave sa kaloi paradhomën dhe kur u fut në sallën e vogël, vizioni i saj iu nde në pardesynë e bardhë. Tek po e vishte, sytë i kaluan nëpër të dy shtretërit dhe ai ndjeu cytjen të kthehej dhe t’i bënte me shenjë asaj: “Ju”,por atë çast u hap dera dhe infermierja thirri:
- Urdhëroni sipas radhës.
Ato ditë i ishte shtuar puna, sepse me këmbënguljen e tij, u qe mbushur mendja edhe eprorëve të rritnin çmimin për dhënien e gjakut. Mjekut të ri, i sapo ardhur nga jashtë, i qenë dhimbsur ta trupa të hajthëm. Ndonëse nuk qe ndonjë rritje e madhe e pagesës, përsëri u ndje efekti. Dhënësit qenë shtuar.
Në dhomë hyri një burrë. Mjeku e njihte se i kishte marrë gjak dy herë. Ndërsa infermierja përgatiti pacientin, ai shënoi emrin, të dhënat patologjike dhe grupin e gjakut. Para se të shkruante gramaturën, i hodhi një vështrim të shpejtë dhenta pamja e pacientit, gjallërinë e të cilës nuk i shkoi ndërmend ta lidhte me çmimin e ri, përcaktoi:
- Treqind gramë, Beti.
Sytë e pacientit shprehën gëzim.
Atë ditë nuk do t’i vinte infermierja tjetër dhe ai do të punonte vetëmve një shtrat. U kujtua se mund ta thërriste edhe një pacient tjetër e ta shtrinte në shtratin e dytë të qetësohej.
- Beti, thërrit tjetrit.
Përsëri hyrinë burrë. Edhe atë e njihte. Për një orë e një çerek ai mori dy litra e një]qind gramë. E kishte caktuar që për atë ditë të grumbullonte tri litra gjak. Kishte një rezervë prej më se dhjetë litrash dhe ajo sasi përballonte jo vetëm operacionet e mundshme brenda qytetit, por edhe të rrethinës. Spitali nuk përgjigjej për aksidentet që mund të ndodhnin. Në ato raste të sakatuarit i ushqenin me gjak të afërmit e tyre.
Sipas radhës u fut një grua. Përsëri mjekut i shkoi mendja te vizioni që përvodhi në paradhomë. Infermierja e zgjoi:
A t’u them të tjerëve të shkojnë?
Mjeku hezitoi një çast. Vizioni iu ngri diku dhe ai nuk mundi ta shkulte nga sytë e mendjes. Megjithatë ia preu:
Po. Mund të rrinë edhe katër. Të tjerët të shkojnë.
Ai përcaktoi grupin e gjakut të pacientes,pyeti për sëmundjet dhe i bëri një vizitë të shkurtër. Pastaj iu drejtua infermieres:
- Dyqind e pesëdhjetë gramë, Beti.
“Vizioni u duk i dhjeti. Dhjeta e kishte ndihmuar gjithmonë. Në anatomi dhe në sëmundjet infektive, ku kishte shkëlqyer, kishte tërhequr tezën numër dhjetë. Kishte lindur me dhjetë tetor, pra muajin e dhjetë dhe ky numër e kishte ndjekur deri në lotari. U afrua pranë gruas së re. Vizioni që kishte përvjedhur në dhomë u tret dhe vendin e tij e zuri qenia e gjallë. E shikoi gjatë. Gruaja e shmangu vështrimin.
- Shtrihuni këtu, - tha ai duke bërë me dorë nga shtrati. U hutua. Në vend që ta vizitonte e pastaj të përcaktonte nëse mund t’i merrej gjak, ai e kaloi drejt e në veprim. Gruaja e re u shtri, mblodhi këmbët, dhe i mbuloi me fundin e saj dy gishta nën gjunjë. Ajo hasi sytë e mjekut në të sajtë dhe u detyrua të vështronte tavanin, ndërsa ndjeu se hija e tyre po i shëtiste nëpër trup, në fillim flokëve, hundës, gojës, qafës, gjinjve të mbuluar me trikon e lehtë limon, të spërkatur me lule pjeshke, barkut, kofshëve që nuk kishin “formë”, nga që ishin mbuluar me fund, këmbëve me çorape “satapurë” ngjyrë kafe dhe këpucëve të zeza, pak të përdorura. Dhe ndërsa ajo vështronte tavanin, mjeku i ktheu prapë sytë tek sytë e saj.
- Keni dhënë gjak ndonjëherë?
Në përgjigjen mohuese ai tha me vete se “ishte gjynah të jepte gjak një grua e tillë”. E kishte afër. Do t’i thoshte të zhvishej, të shtrinte duart drejt trupit të saj, t’i prekte lëkurën, qafën, shpinën, gjoksin, t’ua dëgjonte zemrën, t’ia shtypte barkun. Por...?! Jo. Gjithçka do të zbehej, do të përhumbej në zanat dhe s’do të mbetej asgjë e fshehtë, joshëse. Papritur e pa veten të përkulur mbi. U largua një hap.
- Dyqind gramë, Beti.
Gruaja hapi sytë si të donte të thoshte “pak, doktor”, por ai bëri sikur s’kuptoi. Pothuajse të gjithë pacientët vinin të shitnin gjakun, se u duhej të jetonin.
Gjaku i gruas kaloi nga damari në shishe. Krahu i saj u mbulua me bluzë, pastaj me trikon limon me lule pjeshke.
Pas njëzetetetë ditëve ajo erdhi për herë të dytë. Përsëri mjeku e vëzhgoi me tundimin të prekte trupin e saj. Përsëri dyqind gramë. Por kësaj radhe, kur ajo u ngrit nga shtrati e po rregullonte veshjen, po atë bluzë, po atë triko, po atë fund, ai e pyeti:
- Përse jepni gjak, zonjë,ju që... – deshi të thoshte “që jeni kaq e bukur”, por ngeci.
- Jam e detyruar, zotni doktor.
Mjeku harroi për një çast motivet që i shtynin këta njerëz të vinin e të shitnin gjakun. Dhe kur ajo doli e ndoqi prapa deri te dera e jashtme dhe deshi t’i shtrinte dorën të ndahej, çka nuk e kishte bërë me asnjë pacient,por ajo ia priti:
- Ju lutem, mos më përcillni.
Diçka e pashpjegueshme shtyri të mos kthehej në klinikë. I la të dy infermieret të mbaronin punë me ata pacientë që njiheshin dhe zbriti në kafe “Kristal”.
Herën tjetër ajo erdhi pas tridhjetë ditësh. Ai ndjeu se atë ditë do të bënte një hap para, por gjatë kohës që ajo qe shtrirë dhe gjaku i saj kalonte nga damari në shishe, ai tundua me mendimin ed prekjes së trupit të saj. Vetëm kur krahu i saj i bardhë u mbulua me po atë bluzë e triko, ai u hodh nga karrigia e tha:
- Kush ju detyron të shitni gjakun, zonjë?!
- Jam e detyruar, zotni doktor.
- S’ka njeri në botë që mund të ju detyrojë pikërisht juve që të shitni gjakun. Ju s’keni...! Ju jeni...! Pastaj ju keni mundësi të tjera. Ju keni...! Ju keni...!
Goja i mbeti hapur. Gruaja e re hapi derën dhe doli. Ai i ra pas në paradhomë, nëpër shkallë dhe ndodh pranë saj.
- Ju lutem mos më përcillni, zotni doktor.
- Fundi i fundit ju mund të..., jo të shitni, por gjejeni vetë fjalën e përshtatshme, ndoshta...po them të manovroni qenien tuaj në mënyrë krejtësisht të padëmshme..., - ai s’po i ndahej.
Ajo u skuq flakë dhe ai ndjeu epërsinë që mund ta bënte të skuqej një grua e tillë, e cila nxitoi hapin dhe kthejnë qoshe. Por ai nuk ia pa lotët që i rrodhën. U kthye. Beti po bënte regjistrimet. U afrua pranë dritares dhe vështroi oborrin e spitalit. Pranvera kishte futur jetë edhe në shpirtrat e të sëmurëve. Që po rrinin nëpër stola.
Mjeku priti dhjetë ditë. U end nëpër rrugë se mos e haste papritur. Gruaja e re nuk u duk në klinikë. Kot që vuri kusht me dhjetë ditë. Në këtë rast nuk e ndihmoi numri i fatit të tij. U mundua të merrte me mend kushtet, rrethanat ku jetonte, të përcaktonte gjendjen familjare... Dhe ajo erdhi pikërisht kur nuk e priste. Një ditë të bukur vere hyri në klinikë dhe pa fjalë u shtri në shtrat e u bë gati. Ai vuri re se ajo ishte dobësuar edhe më.
- Ju nuk duhet të jepni gjak, - tha ai.
- Jam e detyruar, zotni doktor, - dhe ajo mbylli sytë. Ai e vështroi si herën e parë dhe pati po atë tundim. “Njeriu nuk mund të dalë jashtë natyrës së tij”, - tha me vete.
- Po ju them edhe një herë, se nuk është mirë për shëndetin tuaj të jepni gjak. Ju... ju mund të më përgjigjeni në ato fjalë që ju thashë atë ditë. – dhe pa ia vënë veshin Betit që po dëgjonte, ia preu: - Më pëlqeni.
- Ju lutem, zotni doktor, kam ardhur për të më marrë gjak, - tha ajo me një zë të dridhur dhe mbylli sytë e shtrëngoi qepallat.
Mjeku u step. Pastaj tha ngadalë:
- Dyqind gramë, Beti.
Krahu i bardhë i gruas që nuk po hapte sytë ndriti si brisk hëne. Ai nuk pati guximin ta shihte se si Beti shpoi damarin. Doli në oborr, pastaj rrugë dhe shkoi e zuri vend në qoshe pas një shtylle që ajo të mos e shihte kur të dilte.
Kur gruaja e re mori kthesën pas spitalit, ai i ra pas deri sa ajo kaloi rrugën e asfaltuar dhe ktheu në] një rrugicë të lagjes me shtëpi përdhese. Mendimi se mësoi ku banonte e qetësoi pak. Zbriti në kafe “Kristal”. Nuk ndenji shumë dh u nipër shtëpi.
Atë natë e shtyu gjumin deri vonë. Iu tek të lexonte një libër të vjetër për disa vrojtimi mbi psikikën. E hodhi me neveri. Qenia e tij i kundërshtoi të dhënat në atë libër. Iu duk se edhe vetëto bëhej objekt i vëzhgimeve.
Të nesërmen e bija e avokatit e thirri në telefon, por ai gënjeu se kishte punë dhe nuk shkoi. Tri ditë u end si nëpër një mjegull, pastaj iu resht punës si i ndërkryer në studimin që po bënte për disa ndryshime të gjakut të malarikëve. Por gjatë gjithë kohës nuk e la të qetë “vizioni i paradhomës”.
Pa qenë plotësisht i vetëdijshëm ai përshpejtoi procesin e marrjes së gjakut, sikur kjo ta ndihmonte që vizioni të dukej më shpejt, por vizioni ordhinë fund të verës, kur ai kishte kryer gjysmën e studimit. Numri i fatit të tij kishte zbritur në tetë. Gruaja e re hyri brenda dhe zuri vendin. Atë ditë i kishte vizituar të gjithë pacientët, të njohur e të panjohur.
- Ju lutem zhvishuni për vizitë, - i tha Beti gruas. Ajo u çua ulur. Mjeku u afrua dhe qëndroi disa çaste. Tundimit të dikurshëm i ishte zbehur diçka.
- Jo,nuk ka nevojë për vizitë. – tha ai dhe u ul në tavolinë të bënte vetë regjistrimin. Gruaja iu duk edhe më dobësuar. Kur “brisku i bardhë i hënës” u mbulua,ai tha prerë:
-Ju duhet të ushqeheni më mirë.
Gruaja e vështroi mjekun si me çudi. U takuan sytë. Të sajtë thanë: “Jo, ajo që mendon ti nuk mund të bëhet. Mjeku u çapit te dritarja. Vjeshta po përgatitej të vinte.
“Ajo po shet veten pikë për pikë e grimë për grimë!”, - tha ai me sytë në kupë të qiellit. Në kaltërsi iu duk se figura e tij nuk ishte më e mjekut, por e dikujt tjetër që pa kuptuar ishte futur në të. Por edhe ajo tjetra nuk ishte figura e gruas së re. Diçka kishte ndryshuar në mendimet e tij.
Ai u thyet atë natë edhe më në studimin e tij. Mostrat e gjakut, njerëzit që kishte vizituar, fëmijët e sëmurë, gratë shtatzëna me anemi Kule, shitësit e gjakut..., të gjitha e hodhën në vorbullën e gjerë të mendimeve. Gruaja e re e tundonte. “Njeriu nuk mund të dalë nga lëkura e vet”. Por ky mendim i solli tjetrin: “A mund të dalë jashtë mjedisit, jashtë natyrës së njerëzve që e rrethojnë?” Përfytyroi fytyrat e pacientëve, gjendjen e tyre familjare, ekonomike e shoqërore dhe u ndal te vizioni i gruas së re. Iu bë e qartë se ajo nuk mund të dilte më nga mëhalla me shtëpi përdhese. Pikërisht në ato çaste e kuptoi se ajo qe ligur dhe nuk mund të shite më gjak. Dhe disi iu duk se kishte bërë krim duke i marrë gjak asaj që nuk kishte për vete dhe përfytyroi se si do të lëngonte, të shtrihej në shtrat dhe të bëhej objekt i studimit të tij.
Vjeshta kishte shkelur një javë në shtratin e saj së bashku me erërat e shiun. Ai iu afrua spitalit. Vizioni i gruas ia mbushi perspektivën dhe ai deshi ta largonte, por e kotë. Gruaja qe atje. “Fantazma e mëhallës me shtëpi përdhese kishte mbirë aty!” Atë ditë kishte anuluar seancën e marrjes së gjakut. Kur u afrua zbehtësia e saj i ra në sy menjëherë. Iu duk se ajo po dridhej.
- Paske ardhur?! – tha ai pa kurrfarë kuptimi.
- Po, - zëri iu drodh, u skuq si atëherë kur tha “më merrni gjakun, zotni doktor”.
- Sot s’ka seancë për marrje gjaku, - tha mjeku dhe diçka zemërimtare e cyti.
- Isha e detyruar të vija, - tha ajo.
- Të shesësh gjakun edhe kur nuk ke?! – bërtiti mjeku
Ajo çoi sytë. Buza iu drodh, qepallat iu përpëlitën, të zbehtit e të skuqurit luftuan në fytyrën e saj. Mërmëriti:
- Kam nevojë, zotni doktor.
- Eja. – e urdhëroi ai me zë të stisur.
Mjeku e la gruan e re në paradhomë. Hyri brenda dhe iu afrua Betit që po merrej me klasifikime. Nxori nga xhepi disa bankënota.
- Të lutem Beti, thirre atë dhe jepja këto.
Ia lëshoi në dorë të hollat dhe u drejtua nga porta që shpinte në sallën e operacioneve, jo i bindur plotësisht se gruaja e re do t’i pranonte.
- Kujt, zotni doktor? Asaj së bukurës? – pyeti Beti, por ai nuk e pati mendjen kur Beti numëroi të hollat. Me ato blihej një’ litër gjak.
Kaloi prapa spitalit, andej nga morgu. Pa orën. Kishte kohë të zbriste deri në sallën e bashkisë, ku do të diskutohej për estetikën komplekse të njeriut modern në kërkesat e tij për rregullimin e qytetit. Ashtu i shpartalluar, i dërmuar, i goditur diku në thellësi, ndjeu nevojën të kishte pranë një shok që t’i bënte pak humor e ta fuqizonte shpirtërisht.
Në sallë zuri vend në rreshtin e fundit. Pothuajse tërë të pranishmit ishin të njohur. E bija e avokatit i hodhi një sy të shpejtë që nga presidiumi dhe i dha të kuptonte që ta priste kur të mbaronin. Kur filluan të flisnin,ai e humbi fillin, u zhyt diku në vete dhe nuk qe në gjendje të ndiqte bisedën. Ata po flisnin aq larg sa që atij iu duk se po thoshin gjëra të pakuptueshme. Papritur i erdhi një e qeshur dhe ai qeshi me zë, pa pasur fare turp nga të pranishmit që kthyen kokat. U ngrit e doli jashtë. U nis sheshit teposhtë rrugës duke shkelur nëpër gjethet e para të rëna të vjeshtës me një qeshje dehëse dhe me një vaj që iu dha në fillim në zemër, pastaj në sy e në buzë.

Përgatiti për botim Hiqmet Meçaj
(Botuar në “Gazeta e Athinës”, korrik 2009)

A po e gabon LDK-ja cakun, kur po kërkon “kokën” e Jahjagës?

Adrian Çollaku

Lidhja Demokratike e Kosovës këtë javë tregoi se ishte shumë serioze në atë që e deklaroi për sa kohë radhazi, se nëse nuk respektohet marrëveshja politike e arritur vitin e kaluar ndërmjet Hashim Thaçit- Isa Mustafës dhe Behgjet Pacollit për zgjedhjen e presidentes, atëherë ajo do ta bllokojë reformën zgjedhore dhe kushtetuese. Drejtuesit e partisë më të madhe opozitare në vend u tërhoqën nga reforma zgjedhore. Kushti i tyre është shumë i qartë- dorëheqja e presidentes Jahjaga dhe respektimi në tërësi i kësaj marrëveshjeje që u arrit në prill të vitit të kaluar. Ky veprim i LDK-së, në pamje të parë duket si i ngutshëm dhe jo i analizuar mirë, apo më mirë të themi veprim inatçor (shpresoj të mos më akuzojë kryeministri Thaçi për plagjiat, ngase me sa më kujtohet, edhe ai e ka përdorur këtë shprehje për Isa Mustafën). Nuk e di nëse drejtuesit e LDK-së i kanë analizuar të gjitha efektet që mund t’i ketë një vendim i tillë për tërheqje nga reforma zgjedhore, dhe ajo çka mund të arrijnë me këtë vendim. Së pari, me këtë tërheqje LDK-ja vetëm sa do t’i bëjë telashe vetes me ndërkombëtarët. Presioni i ndërkombëtarëve do të rritet dita-ditës, derisa ta detyrojnë atë t’i kthehet reformës zgjedhore. Së dyti, shpresoj që LDK-ja nuk ka “harruar” se në Kosovë ende ka ambasada të huaja dhe sërish do ta detyrojnë që t’u kthehet proceseve në vend, në këtë rast reformës zgjedhore dhe kushtetuese, siç ndodhi me zgjedhjen e Jahjagës në krye të shtetit. Dhe krejt në fund, LDK-ja e Isa Mustafës duhet ta dijë se marrëveshja politike me të cilën u zgjodh Atifete Jahjaga në krye të shtetit është antikushtetuese, sepse me këtë marrëveshje janë shpërfillur të gjitha procedurat demokratike. Dhe në anën tjetër, vendimi i Gjykatës Kushtetuese është definitiv, pavarësisht a pajtohemi ne me të apo jo, tekefundit kështu e parasheh Kushtetuta, që e kanë votuar edhe LDKja, edhe partitë tjera. LDK-ja një gjë duhet ta pranojë se kryeministri i Kosovës, Hashim Thaçi, së bashku me ambasadorin amerikan Christofer Dell, ia kanë luajtur lojën. Dhe marrja me pasojat e kësaj “loje” është e kotë, sepse tani është shumë vonë që të ndryshohen gjërat. Partia e Mustafës nuk e ka asnjë mekanizëm që ta detyrojë Jahjagën që të japë dorëheqje. Ajo këtë gjë mund të bëjë në tri situata: nëse asaj ia merr mendja, kuptohet nëse këtë ia kërkojnë “miqtë” ndërkombëtarë, apo edhe nëse bash për këtë insiston kryeministri Thaçi. Për sjelljen e Jahjagës të mos flasim. U pa se për të pushteti është shumë i këndshëm… Ndërkaq, ato që po i thotë Jahjaga se “nuk guxon…” të japë dorëheqje janë pallavra dhe janë fjalë që i kanë thënë “miqtë” ndërkombëtarë që t’i thotë. Iniciativa e LDK-së që ta rrëzojë Jahjagën mund të shkojë huq. Por, edhe po ta zëmë se LDK-ja arrin që ta rrëzojë Atifete Jahjagën nga posti i Presidentit, sërish partia më e madhe opozitare nuk ka arritur që ta kapë objektivin e duhur. Pushteti real sot në Kosovë është Partia Demokratike e Kosovës, më saktësisht kryeministri Thaçi me Co., e tij, i cili vendos për çdo gjë. Madje, edhe për atë se çka duhet të flasë Presidentja nëpër fjalime. Se për institucione të tjera të mos flasim, sepse ai ka kontroll 100%. Nëse LDK-ja e ka përnjëmend që ta bëjë opozitën ashtu si duhet, atëherë adresa është Qeveria dhe kryeministri Thaçi me Co., sepse edhe po ta rrëzojnë Atifete Jahjagën, ata nuk kanë bërë asgjë. Ndoshta do t’ia bënin edhe një argat më shumë Hashim Thaçit. A mundet Europa të mbijetojë? A po e gabon LDK-ja cakun, kur po kërkon “kokën” e Jahjagës? Timothy Garton Ash koment debat Europianët nuk duhet ta braktisin përfundimisht shpresën e themeluesve. Pa bashkëpunim në rritje në rang global, bota e shekullit 21 mund t’i përngjajë fundit të shekullit 19 në Europë me rivalitetet e fuqive të mëdha. Në shansin më të mirë, Europa mund të bëhet jo vetëm një tjetër gjigant, por mund të ofrojë shembullin e një tjetër bashkëpunimi gjigantësh shumëkombësh.

mapo

---------------------


adhahile cfar m don kjo LDK qe lufton JAhjagen?
Mos jan ma te mire kta hajnat e lahperat ne kryesi te LDK-se?

Jahjaga po i kryen detyrat mire.

Faruk Myrtaj është njeri prej shkrimtarëve të sotëm shqiptarë që veçohet për frymën e re që solli, sidomos në prozën e viteve pas nëntëdhdhjetës. E kam njohur herët, qysh kur punonte në Selenicë, ku banonte së bashku me prindët. Një djalë bjond, i drojtur, tepër i sjellshëm. Më priste deri sa mbaroja mësimin në shkollën tetëvjeçare, ku punoja, më tregonte ç’kishte shkruar. Dukej një djalë i talentuar, i shqetësuar, jo vetëm në ato që shkruante, por edhe sepse donte të studjonte dhe e pengonin. Shfrytëzova të gjitha njohjet e mia të atëhershme. Arritëm ta çonim për ingineri-miniera. Faruku, i apasionuar pas letërsisë, u gëzua që më në fund u shporr përkohësisht djalli që e pengonte, por edhe u mërzit tej mase. Më në fund e vendosi-shkoi për t’u bërë inginier miniere.
Më pas e gjeti rrugën e tij duke më gëzuar edhe mua për faktin se nuk isha gabuar kur mendova se talente të tillë duheshin ndihmuar. Tani Faruku jeton në Kanada, zgjodhi edhe ai rrugën e hidhur të mërgimit, por jam i bindur se pena e tij do të sjellë në letërsinë shqipe vepra të nivelit të lartë.
Në mesazhin e tij “ti solla eshtrat, gjeneral”, më drejtohet kështu, për të më kujtuar gjithë ç’hoqëm dikur për ta nisur student:
“Se shpejti do te te nis edhe ndonje fotografi prej ish-bjondit qe nise
per tek Viron Kona duke më thene: Se mos i drejtohesh me "shoku Viron",
se e para e kemi shok, dhe e dyta i çmon krijuesit!
Dhe une, i gjori provincial, edhe sot e kesaj dite, shkova dhe pasi
trokita nje cope here (e s'po merrja pergjigje - se dera e sekretarit
ishte e veshur me pambuk a kush e di) hyra dhe iu drejtova pikerisht me
"shoku Viron..."!


Hiqmet Meçaj, shkurt 2005


Bibliografi

Poezi:

1. "Dielli i nëntokës”, 1985, Tirane, Shqiperi.
2. "Rroba e fjalëve gjithnjë ngushtë më rri", 1991, Tirane, Shqiperi.

Tregime:

1. "Njerëz që kam njohur", 1987, Tirane, Shqiperi.
2. "Marrëveshje për të jetuar", tregime-novele, 1989, Tirane, Shqiperi.
3. “Nudo Zyrtare", 1996, Tirane, Shqiperi.
4. "Njerëzit janë tepër", 2000, Shkup, Maqedoni.
5. "Luftëtarët vriten në paqe", 2003, Prishtine, Kosove.

Novela:

1. “Qyteti i Ministrave”, 1998, Tirane, Shqiperi.

Esse:

1. “Përse druhemi nga nacionalizmi", 1995, Tirane, Shqiperi.
2. “Markezë shqiptarë”, 2002, Tirane, Shqiperi.

Çmime:

“Nudo Zyrtare”, ka fituar Çmimin “Libri me i mire me tregime per vitin 1996”, dhene nga Ministria e Kultures dhe Sporteve, ne vitin 1997.

Perkthime prej anglishtes:

“Toleranca, pragu i Paqes”, Betty Reardon (UNESCO).
“Pushteti i G.G.Marquez”, Jon Lee Anderson.
“Tregime dhe novela te Zgjedhura”, Ëilliam Saroyan.
“Stina e Mallit”, roman, Alistair MacLeod.
“Harpa e barit", roman, Truman Capote.


Në vend të një autobiografie:


Im-gjysh ishte lindur nga stërgjyshja ime kur ajo ishte tek të 60-at. I kërkuan gjithë jetën të lindtte një djalë dhe ajo, zonjë e madhe, ia arriti, përtej rregullave të natyrës. Im at gjithashtu ishte djalë i vetëm, arsye e mjaftueshme kjo për ta martuar shpejt. Pati fat në martesën me nënën tonë: iu bë krahë në jetë të vështirë, dhe ia mbushi shtëpinë: 6 djemë dhe 2 vajza.
Jam i treti i djemve, por i katërti i fëmijëve, pra ardhja ime në jetë s’përbënte dot lajm, e, megjithatë, oxhaku i pallatit ku u linda atë ditë mori flakë. Rastisi të digjeshin blozat atje, jo gjë tjetër, por mamaja ma kujtonte kur bëja ndonjë gjë të mirë!
Fëmijë i urtë, i sjellshëm, i bindur, gjithë Myrtajt kanë mësuar. I mbyllur, pa shumë shokë. Kam pasur tmerr lëndën e fiskulturës, i mirë edhe në shkencat, por priresha nga lëndët sociale. Letërsia, nga më të dashurat, por mbase s’do isha marrë kurrë me të shkruara, sikur të mos më ishte privuar shkuarja në universitet në një kohë me moshatarët e mi. Koha politike absurde që rëndoi jetët e tërë shqiptarëve, ma vonoi për 9 vjet nisjen për atje.
Pa asnjë dyshim i jam mirënjohës vjetëve të minierës, minatorëve. Hynin e dilnin çdo ditë nga nëndheu, truall i të vdekurve. Kam qenë gjithnjë i thatë, shpirt-dobët, i ndjeshëm. Në minierë mësova të shaja dhe të mendoja; plotësova veten e përhershëm: njeriun e drejtë, të heshtur e të dhimbshur, që përpiqet të mos bëj kurrë keq dhe përpiqet të kuptoj e të justifikojë sjelljen e çdollojshme të të tjerëve. Një fotografi e fillimvitit 1978, mes njerëzve të nëntokës, më është bërë kambanë që bje papushim: disa prej tyre u aksidentuan me vdekje qysh sa isha unë atje, të tjerët sëmureshin të djelave të pushimit ose kur gjatën lejeve të zakonshme; ata që dilnin në pension vdisnin shpejt. Nuk e donin nëntokën, por u ishin shndërruar jetët funksion i saj.
Tërë kohën pas pune lexoja, shkruaja. “Shkruaja”, nuk thashë “shkruaja poezi, a tregime...” Tërë jeta është sfidë. Sfidë ndaj vetes. Kjo është bërja. Të tjerët do të vërejnë kur ti krijon arësye për ta. Në të gjitha kohët më janë gjendur njerëz të mirë, për të më ndihmuar. Mirënjohja ndaj tyre më është kthyer në ves!
Në minierë është edhe një rregull i tillë: askush nuk duhet lënë i vetëm nëntokë. Njeriu i gjendet njeriut, sidosi. Por jo vetëm njeriu. Natyra, e krijuar si shtëpi e tij, gjithashtu. Përpara se të ndodhin shembje, nëntoka rrëzon ca thërmija, pastaj ca copra dheu e shkëmbi, pastaj ndodhin shembjet, gjëmat në njerëz. Duhet të kesh ndjesi e sy për t’i vënë re këto paralajmërime. Por se mos vetëm nëntoka është e tillë...!
Libri i parë me vjersha, “Dielli i Nëntokës”, 1985, nuk është tjetër veçse një llagëm ku ndjehem ngushtë, por edhe i paralajmëruar, bashkë me ta. Qytetërimi kurrë s’ka për ta respektuar Njeriun, përderisa e shtynë atë të rrezikohet në dhè. E çfarë pastaj se këtë, më duket, e ka shkruar ideatori i komunizmit antinjerëzor, V.I.Lenini?!
Zjarri i oxhakut paskej qenë paralajmërim për një jetë të ashpër. Universitetin e kryeva 9 vjet pas gjimnazit. Jo për ç’ka kërkova, letërsi. Më dërguan për inxhinier miniere! Shkova se duhej një shkollë e lartë, duheshin disa vite Tirane. Më vonë do të merrnin vlerën e viteve pranë “tiranisë së Tiranës”. Ditën që na dhanë diplomat, nuk provova asnjë gëzim. Ndonse edhe për shkrimtarët, asokohe, thuhej se ishin “inxhinierë të shpirtrave njerëzorë”!
Vështirësitë sikur u lodhën me mua, në fund të viteve ’80. Letrat Anonime ishin zbehur bashkë me kujtimet për luftën, lufta e klasave po bëhej e tepërt, si profesioni i munxëdhënsve në një tregim të Kadaresë. Ndodhi ajo që s’kisha pasur energji ta ëndërroja: Më ofruan punë tek gazeta “Rinia”.
Një sy i vëmendshëm do të vërente tek faqet e kësaj gazete atë që thuhej se “paralajmërohej” në teatrin e operës kineze: shembëllimin e asaj që po përgatitet të ndodhte. Kadare bëri rishikimet e para, politke e letrare pikërisht aty. Ishte fat që u ndodha në Tiranë në vitin ’90, “kur plasi demokracia”. Në disa zona të vendit, për vitin 1944 thuhej, nën zë, se ishte “viti kur hynë komunistët”. Ngaqë të burgosurit politikë ishin ende brenda, u mbeti komunistëve ta përuronin edhe pluralizmin. Por s’kishte ngè për hollësira! Pjesa dërmuese e njerëzve ndjeheshin të lirë...“Rroba e Fjalëve Gjithnjë Ngushtë Më Rri”, u botua në këtë kohë.
Tek unë, gjithnjë, kanë plotësuar njeri tjetrin krijuesi me gazetarin. Nuk kam asnjë drojtje prej mungesës së kufirit midis tyre. Kështu ka qenë jeta ime. Kështu është. Në shtatë strehëza lëviza në Tiranë, në vitet 1989-1995 dhe, kudo ku shkonim, mbartnim vetëm ca libra!
Të shkruarat janë natyra e sinqertë e krijuesit: Kurrë nuk jam shquar për inisiativë, pragmatizmi im është pothuaj Zero...Sikur të mos mjaftonin këto, më 3 nëntor 2003 u nisa për mërgim të largët. Ngaqë u binda se nuk i ndihmoja dot në Atdheun tim, u ofrova fëmijëve një Atdhe tjetër. Së paku, këtu ku jemi, në Kanada, shpresoj të mos i pengojnë, siç u ndodhi prindërve të tyre...

-tregim-

Deri atë mbrëmje Ajo ishte njera nga ne.
Ngaqë ishte nja dy-tri gishtërinjë më e gjatë, apo ngaqë e shfaqnin të veçantë këmbët e saj, as sot nuk betohem dot se po them të vërtetën e vetëm të vërtetën që është një, por jam gati të dëshmoj deri në Gjyqin e Fundit që s’ishte kjo shtysa pse filluan ta përflisnin në qytet.
Mbase nuk e teproj të them nja dy fjalë për qytetin tone, jo thjesht si vendngjarje, por se vetëm aty mund të ndodhin pikërisht këto gjëra. Aty jetët janë si të karaktereve teatrorë. Ngjizen, ngrihen e rrëzohen brenda asaj hapësire, kohe dhe mjedisi të zgjedhur nga regjisori e skenografi.
Qyteti ndodhet midis tri kodrash. Në njerën prej tyre ngrihet spitali dhe materniteti, në tjetrën kisha dhe xhamia, teksa në të tretën janë vendosur burgu i qytetit dhe varrezat. Të tri kodrat lidhen nëpërmjet së njëjtës rrugë, e cila kalon në qendrën e qytetit. Nuk mund të dalësh nga shtëpia jote apo të nisesh për diku e të kthehesh, pa kaluar në qendër.
Të gjitha dritaret e ndërtesave dhe zyrave përqark sheshit sikur përgjojnë qendrën, vendin ku takohen tri rrugët që ngjiten dhe zbresin për në të tri kodrat. Në të gjitha orët e ditës dhe të natës shkallët e jashtme të atyre pak pallateve, dyqaneve, njësive tregëtare, këpucarisë, berberanës, orëndreqsit, bulmetores, bankës së kursimeve, magazinës ushqimore, postë-telegraf-telefonit, dentistit, zyrës së të plotëfuqishmit, janë plot me njerëz. Ulen aty dhe rrijnë e vështrojnë gjithçka që lëviz nëpër qytet.
Atë mbrëmje Ajo nuk doli në rrugë si herët e tjera. Ishte po Ajo, po ai trup, po ato rroba. Vetëm se fustani pranveror, i shkurtuar vetëm dy-tri gishtrinj, shfaqte njerën nga pjesët më të brishta të trupit të femrës: gjunjët. Secila prej nesh, femrave të tjera në qytet do ta dëshironim këtë fat, por asnjera prej nesh nuk do ta merrte përsipër të vepronte si Ajo. Mbase pikërisht ky shkak, pra që asnjera nga ne nuk do të mund të guxonte të dilte si Ajo, e pati shtyrë drejt atij veprimi të guximshëm dhe kryenec. Në të vërtetë ishte një ndryshim fare i vogël, aq i vogël, sa tani, pas disa vitesh nga ajo mbrëmje, tingëllon si diçka për të qeshur përmendja e tij.
Unë, si gjithë femrat e tjera në qytet, e dija se ç’do të ndodhte në sheshin qendror pas kësaj, siç e dinte edhe ajo vetë. Siç e dinë tërë lundërtarët, madje tërë lexuesit e librave me lundrime, rrezikimin e anijeve që lundrojnë në ujrat e Bermudës.
Megjithatë, Ajo kapërceu rrugicën e shtëpisë dhe bëri për nga qendra. Unë i shkova pas me të njëjtin hap, me të njëjtën qetësi e mënyrë të mbajtjes së kokës pa shprehur asgjë të veçantë, sikur s’kisha të bëja fare me të dhe me ç’kishte ndryshuar Ajo në veshjen e saj. As ajo nuk e pa të udhës të shfaqte ndopak vëmendje se ç’njerëz ndodheshin në rrugicë atë orë kur po dilte ajo. Nuk di pse më besohej se, për syrin e saj, unë isha shndërruar në njeri të padukshëm. Mbase thjesht për arsyen që përmenda më sipër: në vendin tim, ashtu si në vend të saj, do të dëshironte të ishte secila prej femrave të tjera të qytetit.
Syri im gjithësesi, m’a qartësoi konturin e trupit të saj dhe pas kësaj fitova qetësinë e mjaftueshme për të vënë re se ç’kishte ndryshuar në veshjen e asaj nate. Më erdhën në ndihmë edhe duart e saj që herë pas here shkonin atje ku i ishte zbuluar gjuri. Nuk e di përse, donte të bindej se e kishte bërë vërtetë atë ndryshim, a vuante mëdyshjen e vazhdimit apo të kthimit? Nga mënyra se si e hidhte hapin, ndjehej vendosmëria. Deri në lëvizjet më të vogla. Me një gëzim trishtak, u sigurova se ajo nuk do të kthehej prapa.
Ndryshimi u vu re nga gjithë ata që u gjendën jashtë atë orë dhe menjëherë sapo sapo Ajo hodhi hapat e parë në rrugicën që nxirrte në rrugën kryesore prej lagjes së saj. Gjithëshka frymore e asaj mbrëmjeje ishte kthyer me vështrin nga ajo. Tërë ai ngulim njerëzor atë mbrëmje ngjante si një qytet i populluar vetëm me lule dielli. Me lule nate, do të ishte më mirë të thosha.
Nuk di pse, por ndjeja dëshirën e papërballueshme për tu gjendur atje ku duhej, herë diku përpara, herë diku pas saj. Po e përsëris, nuk jam unë që e pëshpërita dhe e bëra lajm ndryshimin në gjunjët e saj. Nuk di se me ç’krah fërfërima e fustanit të saj arriti të fluturonte dhe të arrinte tek të ulurit e shkallëve përpara se Ajo vetë të arrinte atje. Më besoni për këtë që them. Dëshmoj sot dhe kurrë më.
Njerëzit e ndenjur të shkallëve prisnin që Ajo të shfaqej. Midis tyre spikaste e qeshura e Votimes, torollakes së post-telegrafës, vajzë e të zgjedhurit të përhershëm në Kuvendin e Qytetit, në seancat e të cilit ai flinte i lumtur. Kukurisja e saj si e pulave herë-herë bëhej si e gjelave, kur mburrej se ishte kandisur të dilte nga zyra për të parë atë që do të ndodhte. Aty ishte edhe Neti, postieri i urtë dhe i pafjalë i qytetit, që dukej sikur nuk prekej as nga gëzimet e as nga hidhërimet e telegrameve që shpërndante. Tek shkallët e berberanës ishte afruar Olja, e para femër për të cilën thuhej se po mësonte fshehurazi të bëhej berbere. Olja do të kishte pasur qejf të merrej me mjekrën e ndonjë burri, por kur në shesh u ndje frymëmarrja e nxituar e sehirxhinjve, tërë klientët e berberhanes, me mjekra gjysmë të rruara, kishin dalë tek shkallët dhe Olja i ndoqi pas. Tek stoli përpara zyrës së pushtetit, përbri Arkës së Kursimeve ku qytetarët paguanin faturat e dritës e të ujit, rrinte dhe priste edhe Dinia, korieri i pushtetit.
Ajo e la pas rrugicën e lagjes së saj dhe pa u nxituar, po bënte për nga qendra. Vazhdoja ta ndiqja nga pas. Në sigurinë e hapit të saj m’u duk se për herë të parë shprehej kënaqësia që rruga kalonte pikërisht atje, në qendër. Kur po i afrohej frymëmarrjeve të shpeshtuara që e prisnin, vura re se Ajo preku edhe një herë fundin e fustanit, si për tu bindur se ia vlente ta çonte punën e nisur deri në fund. Siguria e saj përcillej gjer tej rrugicave dhe rrugëve, tek vështrimet në ankth të vajzave dhe grave pas perdeve të dritareve. Sigurisht e dinte me mijëpërqind përgjimin tonë, që Ajo nuk harroi pa shkelur asnjerën prej rrugëve të qytetit. Kështu që iu desh të kalonte disa herë në qendër, për t’i ngjitur, e pastaj për t’i zbritur, të tria rrugët që çonin në të Tri Kodrat që qarkonin qytetin.
Papushim kujtoja atë bisedën e shkurtër me të, gjatë orës së së fiskulturës:
“E di ti që ke këmbët më të bukura të klasës?!”
“Vetëm të klasës?!”
“I ke vërtet녔
“E di, e di se këmbët e mia janë!”
“Të tuat, por të tjerët t’i shohin!”
“Eh, kush na i sheh… Na shohin fustanet, fundet, pantallonat, po!”
“Vjen një dit녔, i pata thene unë kot së koti, sikur të kisha ndonjë përvojë.
“Vjen një natë thuaj!” pati shtuar ajo e vendosur.
Mbase prej atij çasti do t’i kishte lindur mendimi ta shkurtonte me dy-tre gishtërinj gjatësinë e fundit apo të fustanit që do të vishte asaj mbrëmjeje pranvere. Isha e sigurt se nuk e kishte prerë. Vetëm sa e kishte palosur e pastaj e kishte hekurosur palën. Sigurisht që e kishte menduar se, sidoqë të shkonte puna, mbase do t’i duhej ta zgjaste përsëri.
E la për herë të tretë qendrën e qytetit, teksa në ajër ndjehej një si kundërmim qerpikësh dhe vetullash të djegura prej vështrimeve të pazakonta të njerëzve që bënin sehir aty. Bëri për nga rruga që çonte në spital, e fundit kjo në të vërtetë, tashmë paksa e lodhur dhe disi e trishtuar për atë që kishte marrë përsipër. Është ai çasti kur vetëm një fije e hollë e ndan fitoren nga humbja. Pikërisht aty, teksa ngjitej kodrës së tretë, mbase edhe Ajo, si unë dhe femrat e tjera të qytetit, u kujtua se pranë spitalit ndodhej edhe materniteti.
U kthye. Me vërtik. Por pikërisht kthimi, mbase edhe më shumë se shkuarja deri në fund në rrugën e maternitetit do të ishte rrënues. Shkelja në atë rrugë e bënte të motivuar dhe njëherësh të pafalshëm atë fustan të shkurtuar mbi gju.
Por ishte e qartë se vendosmërisht do të kalonte përsëri në qendër. Edhe pse tanimë dukej me të vërtetë e lodhur, e lodhur dhe e dëshpëruar. E pashë të nxitonte hapin, të mbyllte veshët, pastaj edhe sytë, më në fund edhe e tronditur nga vështrimet e pas-perdeve dhe të të ulurve tek shkallaret, nga e qeshura e harbuar e budallaqes Votime, nga goja e hapur prej habisë të postierit të pafjalë Neti, madje edhe nga trishtimi i mbytur në sytë e berberes Olja.
Çau vërtik përmes sheshit nën vështrimin e syve të përzhitur të shkallareve, të ngulitura tek gjunjtë e saj. E ecura dukej ende e sigurt, por unë që e kisha ndjekur prej kur doli nga shtëpia e vetë, e ndjeva se po i shteronin fuqitë dhe poi venitej dëshira për të vazhduar. E vetmja gjë që e mbante, ndoshta ishte fakti që po i afrohej fundit të zgjedhur prej saj. Ato caste ndjeva se kisha dëshirë t’i thosha se kishte bërë shumë, se tani mund të kthehej, nuk ishte e thënë t’i bënte ajo të gjitha, por ishim aty, në sheshin e madh të qendrës së qytetit. Nuk guxoja të flisja në prani të atyre njerëzve që vazhdonin ta përgjonin dhe t’i lagnin me vështrime këmbët e saj, diku aty tek gjunjët. Të bëhej se ishin metrat e fundit të lundrimit të saj, të fundit, në dallgët e marrëzisë së tyre të paadresuar. As për t‘i folur, as për ta prekur, nuk guxova atë natë, të paktën nëpërmjet gulçimave ta përmendja atë vajzë. Së paku të mos humbte në misterin e paqartë të asaj bermude qytetëse.
U rropata gjer në çastin e fundit, por nuk arrita ta kandisja veten deri atje sa t’i thërrisja, ta kujtoja se, sidoqoftë mund të kthehej, të kthehej pas, ose të dredhonte nëpër muzg, të futej në ndonjë nga ato oborret e shtëpive përdhese aty pranë, pastaj le të kapërcente ndonjë nga gardhet e ulët për në ndonjerën nga rrugicat me dalje tjetërkund. Nuk e bëra dot, mbase ngaqë, kush e di pse, isha e bindur se Ajo nuk ishte si ndonjë barkë e gjendur pa e ditur, fare rastësisht në atë shesh kurthesh të rrezikshëm. S’di pse, besova se nuk ishte ndonjë nga ata lundërtarët e papërvojë, që s’e merrte me mend se ku e kishte shtyrë deti i trazuar. Dukej së largu, ishte anije me disa busulla, nisur për të kaluar pikërisht aty, mes trekëndëshit të Bermudës.
Mbase më ishin mjegulluar edhe mua sytë, hajde le të themi që më ishin përlotur, si të femrave të tjera pas perdeve, në dritaret e dhomave me drita të shuara. Diçka duhej të kishte ndodhur që nuk po shihja dot më gjë. Pas një kohe përhumbjeje, nuk di sa zgjati kjo, po dëgjoja zëra të alarmuar dhe ca rrokje fjalësh se Ajo nuk ishte më. Dikush këmbëngulte se e kishte parë të rrëzohej tek këmbët e stolit ku ende rrinte Dinia, dikush thoshte se Ajo sikur donte të arrinte deri tek Arka e Kursimeve. Sikur atje të kishte për të paguar ndonjë faturë. Por për çfarë, për kë, do të paguante Ajo? Në emër të kujt?
Të nesërmen e në ditët që rrodhën më pas nuk e pa më njeri. Askush nuk çau kokën për fatin e saj. Të interesohesh për këso rastesh duhet të shkosh, të të presin dhe të përgjigjen diku, por kur e di se ajo mbrëmje nuk i vjen për osh kujtesës së një qyteti të tërë, bën mirë të heshtësh. Aq më keq kur të gjithë, edhe pse josheshin për të ditur diçka, zgjidhte të mbyllej në heshtjen e vetë.
Nëpërmjet këtij funerali heshtjeje dukej se e përcolli gjithë qyteti. Djemtë dhe ne shoqet e saj, tërë vajzat e qytetit, edhe Votimja me Oljan që fill pas kësaj u bë berbere, pa u përfolur nga askush, teksa çapiteshim të nesërmeve nëpër rrugët e qytetit, na bëhej sikur bartnim arkivolin e saj, që në të vërtetë askush nuk e pa me sy. Na dukej sikur e lëviznim deri aty ku ngriheshin kisha dhe xhamia, pastaj zbrisnim teposhtë, ndalnim për pak çaste në shesh, në qendër të qytetit, për ta përcjellë pastaj deri tek kodra tjetër ku ndodheshin burgu dhe varrezat. Por asnjë varr nuk u hap, asnjë fjalim lamtumire nuk u dëgjua. As emri dhe fotografia e saj nuk u panë në pllakën e ndonjë varri. As atehere, as sot e kësaj dite.
Kjo ishte ngjarja që ka ndodhur ca vite më pare. Tanimë ajo është harruar. Në të vërtetë s’ka asnjë shkak ta mbash mend, përderisa të gjitha gocat e qytetit, madje edhe gratë që i kanë kapërcyer të dyzetë e pesë vjetët, mbajnë fustane dhe funde të shkurtuar nga dy-tri gishtrinjë. Ajo megjithatë herë pas here iu shfaqet në ëndërr njerëzve dhe ata, kur zgjohen, bëjnë sikur as në ëndërr nuk kanë punë me të.
E rrëfeva këtë histori pa emocionin më të vogël, sado që herë pas here një zë i paadresuar më afrohej tek veshi dhe më lutej, më kërkonte, më thërriste, më kujtonte se historia e Asaj nuk mund të shkruhej zakonshëm, pa emocion, si ato historitë e tjera të këtij qyteti. Gërrice, lustroje, përjetoje edhe një herë rrugën që bëre atë mbrëmje pas Asaj! Jo e heshtur, jo hije si atë natë! Duhet të qash e të bërtasësh kur dëshmon atë që ka ndodhur, ose mos u ndje fare, mos trego përralla! Më mirë dil në qytet, ose shko vërtetë tek Bermudet, tregojua atyre atje fatin e asaj barke që humbi atë natë, që më pas të mos humbë barka e ndokujt tjetër…”
Por nuk shtoj dot tjetër gjë. Jam e vërtetë, kur them se nuk ndjeva asnjë emocion gjatë rrëfimit tim. Thjesht një dëshmitare syri dhe aq. As dhimbje, as dashuri, as mëshire, as bëra fajtor njeri, asgjë…Ato ditë, po të më kishin pyetur, mund të rrëmbehesha nga ajo që ndodhi, por se kush tha se femrat e përfolura paguajnë çmimin më të madh për lirinë, dhe unë humba edhe pikën e fundit të shtysës për një dëshmi ndryshe. Mbase e tëra kjo është një kohë e humbur dhe dëshmia ime thjesht duhet dhënë për të mbetur diku në arkivat e qytetit, nën pluhurin e asaj që ndodh çdo ditë.

DITA E FUNDIT E MBRETËRIMIT

(tregim)

Mbreti zbriti shkallët i kapluar në vetvete, si rrallëherë nga një gjendje shpirtërore tejet e rënduar. Pas pak ai u gjend në hollin poshtë, ku zakonisht bëhej pritja e njerëzve të veçantë, sidomos e të huajve.
Kushdo që mund ta vërente në këto çaste, me pamjen që kishte marrë fytyra e tij, do të përftonte mendimin se ai ishte mbërthyer keqas nga një ndjesi frike, që mund të prishte?
Gjatë natës së shkuar ai bëri një gjumë të ngarkuar me ëndrra të pështira në ngjarje, kur duhej të përjetonte të kundërtën, pasi Magjarja i solli në jetë një djalë.
Magjarja nuk kishte qumësht në gjoksin e vet të rriste fëmijën, ndaj gjithë oborrtarëve iu desh të bridhnin krejt Tiranën, gjersa gjetën një mëndeshë që gëzonte shëndet të mirë.
Duhija, kështu quhej mëndesha, u nda nga i biri i vet dhe i shoqi, për të rritur trashëgimtarin e nesërm të mbretërisë?
Duke u hallakatur nëpër shkallë, mbreti mendoi se, Duhija merrej me të birin, dhe prej andej vinin dhe zhurmat që dëgjonte. Mirëpo shpejt kuptoi se ishte gabuar në hamendësimet e veta.
Tjetër zhurmë vinte në veshët e tij. Ai u ndje i befasuar, sepse kurrë më parë, pranë pallatit mbretëror nuk kishte dëgjuar zhurma të tilla.
Më shumë ishin klithje, se sa!...
Në këto çaste doli në pushim të shkallëve princesha Adile. Ajo rrinte atje si e ngrirë. Pak më parë ajo hapi derën e dhomës së gjumit me fërtymë. U befasua, tek pa të vëllanë diku para saj. Fytyra i mbante një pamje të përçudur.
"Një pamje e rrallë për të", mendoi mbreti dhe hoqi vështrimin prej saj.
Natën e shkuar ata thuajse të gjithë e tepruan ca në të pirë, me mendimin e trishtë në vete, se pas pak kohe do të linin pas gjithçka nga gjeneza e tyre, aty dhe mbretërinë...
Mbreti nuk e qortoi të motrën, edhe pse hapur e teproi në të pirë, sepse kushdo, sipas mendimit të tij, në çaste të veçanta kërkon të shkëputet nga vetvetja... pa i dhënë shumë rëndësi etikës... Gjithçka në këtë drejtim, për të mbetej personale.
Mbreti vështroi nga e motra.
Megjithatë, ai i dëgjonte qartë hapat e saj nëpër shkallë.
Për të, shqetësuese mbeteshin zhurmat që vinin nga jashtë pallatit.
"Ndoshta më bahet mu se lypin armë?... Austria iu dorëzua Hitlerit, birit të vet!..."
Ai ndodhej pranë dritares.
I qetë në vetvete, lëvizi perden e rëndë që mbyllte atë me mendimin se mund të vërente turmën.
Rojat e shërbimit ishin në vendin e tyre dhe ai u ndje i qetë.
"Megjithatë diç më cek së brendshmi... Ndoshta ashtë efekti i këtyne arkave që kam përgatitë për udhë?..."
Ai thuajse e kishte harruar të motrën.
Ajo vazhdonte të rrinte në pushim të shkallëve.
Atij iu kujtua arratisja?
"Arratisja ime e dytë? Njikshtu po e quj? E para u organizu ndryshe?"
Fytyra e tij e imët, e rruar taze, me sytë e vegjël të picërruar, kurse flokët e shpupurisur, si rrallë tjetër herë... Dhe një gjendje e trazuar shpirtërore...
Kjo ishte pamja e tij.
Ai vazhdonte t’i shkonte më tej arsyetimit të vet.
"Arratisja ime e parë... askush nuk mësoi në kohë për të, as prefekti i Durrësit... edhe kur veturat mbërritën në Durrës, kur prej tyre zbrita unë dhe magjarja, motrat Maxhide... veç Sanijes që ndodhej në Paris me të shoqin... edhe pse nuk shkonte me magjarjen për do fjalë... Edhe kur i hypëm jahtit dhuru nga vet Musolini dhe morëm udhë drejt brigjeve italike... askush nuk mësoi për atë arratisje...
Magjarja, me barkun e kërcy gjer ke gryka më lutej me shku në Venecia, mirëpo deti ishte i ngarku me dallgë dhe unë urdhënova me u kthy mbrapsht.
Magjares nuk i mbaheshin të vjellnat.
Mbreti ngriti vështrimin.
Për një kohë ndoqi me vështrim secilën arkë.
Vallë ishte karfosur gjithçka brenda tyre, gjithçka e vyer, siç kishte lënë porosi.
Ari verbon këdo?".
Papritmas u dëgjuan zhurma të forta, të përzgjatura sa dhe kobndjellëse.
- Përse miqtë italianë fluturojnë kaq ulët? - tha princesha Adile.
Mbreti u kthye nga ajo.
Iu duk tepër e gjatë në kurmin e vet, ndoshta ngaqë kishte veshur një rrobdëshambër që i zbriste gjer poshtë tek këmbët e veta.
"Një fuqi ushtarake e papërballueshme, si përherë për këtë vend!... Një vend mik(!)?"
Mbreti shtrëngonte mjekrën me njërën dorë.
U kthye nga e motra.
- Ik, ik Adile!...
- Ndigjova armë dhe... Tjetër herë miqtë italianë nuk kanë fluturuar kaq ulët?!... Si me kenë...
- Je trembë?
- Jo besa, jo.
Ajo bëri një rrotullim rreth vetes, si të ishte në një sallë vallëzimi.
- Nuk ndihesh mirë?
Mbreti e ndiqte në heshtje.
- Po, mbramë u argëtuam ca... Kur ndjen... mundohesh me e zhbë... të ndihesh i qetë, apo jo?
Princesha Adile përqendroi hetueshëm vështrimin nga i vëllai.
- Ahmet!... përse miqtë italianë kanë nis me fluturu kaq ulët?! Ma parë nuk e kanë ba kët?
Ahmet!... Ahmet!...
I bëhej se e motra e shprehu emrin e tij me një ton nanuritës, si dikur kur ishin fëmijë.
Për çastin u ndje shpirtërisht tepër i plogët. Gjatë viteve të mbretërimit askush nuk kishte guxuar t?i fliste në emër, edhe brenda pallatit mbretëror.
Ahmet!...
Hodhi vështrimin gjithë përbuzje në drejtim të së motrës, mirëpo shpejt u qetua.
- Unë?!...
- Po, tashmë je zhbë si mbret!
Ai u largua prej saj.
Sërishmi iu gjend pranë dritares. Turma jashtë vazhdonte të këlthiste?
- Unë... isha mbret!... Jo, unë jam ende mbret... Kjo luftë ka mbërthy krejt Evropën...
Mbreti bëri të largohej nga dritarja. Eci dy-tre hapa larg saj dhe u kthye shpejt atje ku ishte pak më parë.
"Një mbret që vegjetova në saj të Musolinit, dhe aq!... Sepse vedi...
Populli jashtë pallatit lyp armë, me poshtë Musolinin(!)? Ikja, ikja nga ky vend ashtë zgjidhja hë për hë!... "
Ndërmend i erdhi Aburahmani, tutori i vet, një njeri i afërm për të, edhe pse gjithandej përflitej se ishte i pashkollë dhe i paskrupullt në vetvete. Dikush i kishte çuçurritur tek veshi se ishte ai që ndikoi i pari në vrasjen e të vëllait. Mirëpo, mbretit, gjithçka dëgjonte i dukej e stisur.
Mbreti, mbreti di se ç’ban, shprehej Abdurahmani gjithandej.
Princesha Adile i kujtoi të vëllait një ide të tij të hershme që, krejt familja mbretërore të kthehej në fenë katolike, të dikurshme sipas tij, por të zhbërë nga turqit gjatë pushtimit që i bënë Shqipërisë dhe vendeve të tjera përreth. Kështu ai mund të merrte për grua një bijë nga familja Savoja. Mirëpo, ideja e tij mbeti ide, si dhe shumë gjëra të tjera që ai fantazonte me vetvete. E ëma i lutej të martohej, kurrsesi me një të krishterë...
Dikush nëpër Evropë e kishte njëzuar atë nëpër shtyp se i përngjasonte shumë me Ivanin e Tmerrshëm rus. Fillimisht ai ndjeu në vetvete një ndjesi të mirë, mirëpo më vonë kuptoi se gjithçka përflitej gjithandej ishte thjeshtë një përdhosje e personalitetit se sa në të mirë...
"Ç`do mbret gëzon prestigjin e vet të pakundërshtueshëm, ndryshe... pse i thonë monark?!...
Mbreti zbriti shkallët.
Sytë i mbetën tek e motra.
- Më thirre Adile dhe jo princesha...
- ?
Mirë e thatë: Tash e tutje nuk kemi me kenë princesha?, por thjesht motrat e tuja. Senije? Nafije? Zogu!... Ish motrat e mbretit Zog të Parë të Shqipnisë, që?
Mbreti bëri një hap në drejtim të saj, me mendimin që t’i thoshte të mos çaprashiste më. Por më kot. E motra nuk po e ndiqte. Ai thuajse ishte ngjitur në faqen e murit, përballë tij. Atje ekspozoheshin flamuri kombëtar, portreti i Viktor Emanuelit të Tretë ?
- Flamuri i Skënderbegut!... Skënderbegu kërrkund nuk lejoi me i mbërthy për anash shqiponjës "sopatat e Liktorit", siç bane ti!...
Të kanë mbërthy vëlla dhe nuk ke nga lun!
Një skuadrilje avionësh vazhdonte të zhurmonte rëndshëm mbi qytet.
- I dëgjon?... Aeroplanë të markës SAVOJA? CAPRON? të markës? që vijnë papritmas në këtë ditë të mallkume prilli me të rrëmby mbretërinë(!)?
Sytë e saj, të hapur jashtë mase mbanin një bardhëzi të çuditshme.
- Mjaft!...
Princesha Adile u ndje e trembur nga toni me të cilin foli i vëllai ndaj, duke zgjatur njërën dorë në parmak të shkallëve, të mbahej, thuajse u rrëzua përtokë, pasi veprimi që bëri i shkoi huq.
Mbreti u bind në vetvete se, alkooli që ajo kishte konsumuar e kishte bërë punën e vet, ndaj edhe duhej të tregohej më i përmbajtur kur hynte në bisedë me të.
Papritmas, princesha Adile ia dha një të qeshure që jehoi gjatë në sallën bosh. Si të ishte pjellë e një afeksioni astenie?
- Oh, mbretëria!. . .
Mbreti e kishte hequr vështrimin prej saj.
Ai ndiqte zhurmat që vinin nga jashtë pallatit.
- Ata këlthasin apo më bajnë veshët?
Ai më shumë foli me vete, sepse e motra vështronte diku në fund të sallës, atje ku dhe ishin radhitë arkat që do të merrnin me vete, gjatë largimit nga Shqipëria.
- Jo, jo, ata nuk kanë ardhë me të uru për trashëgimtarin e?edhe pse kryetari i bashkisë u dha sihariqin mbramë?
"Alkoli nuk ia ka marrë krejt mendtë?"
Princesha Adile e ndiqte me ngulm.
- Mbreti i vetëm!... Ku i ke ministrat?... Ikën, ikën dhe u fshehën në strofkullën e Jakomonit... Me komunistët nuk jamë përzje... Nesër... Një tjetër qeveri i përmbledhë. . .
- Ikni, ikni Adile!...
- Me ik?
- Nxitoni me ndihmu magjaren, me u përgatitë për rrugën që kemi me marrë...
- Pse, ç?kujton se jam: shërbëtorja e saj?!
- A...
- Që kur se ajo shkeli në këtë pallat erdhën edhe prapësitë... Fajtor je ti, që nuk pranove me marrë një gru nga familja Savoja... Njëtash strukena si urithi nën zhurmat e...
Ajo kishte shkuar më tej hollit. Thuajse ishte puthitë me arkën e parë.
- Lufta nuk ka mbaru?
Mbreti eci më tej, me një hap të rëndë, në drejtim të arkave që kishte përgatitë një ditë më parë për udhë. Nga pas, në heshtje e ndiqte e motra.
Ajo thuajse u puthitë me njërën arkë.
- Njëkëtu duhet të jetë karfosë rroga mujore e mbretit: 1000 napolona flori? Ish mbretëresha: 500 napolona flori? Princeshat: 250? Byzylykë? gurë të çmuar? Shih: paska dhe gjak!...
- Mjaft!
- Të vrihet filani? Paska kundështu një misionar italian? në SIMSA? VENAXETI? AIPA? KIAA? SVEA? AMMI? e të tjera. Dikush vjen dhe më zhëzhitë ke veshët: mbreti ka harxhu paret e shtetit, duke bredhë nëpër Evropë me vjenezen?
- Jo, jo Adile, nuk duhej me pi kaq shumë, sa me!. . .
Ajo bëri të ulej në kolltukun pranë, mirëpo gati u rrëzua përtokë.
Mbreti qortoi veten që nuk iu gjend pranë, në kohë.
- Eh!...
Çuditërisht, krejt kurmin e vet e ndjeu të pushtuar nga një farë ngrirjeje, si kurrë tjetër herë, ndaj dhe ndiqte të motrën i shpërbërë shpirtërisht.
"Përse ime motër, në këto çaste ikjeje më bie pranë vjenezen, tashmë të harruar, të cilën?!...
Përse brenda dhe jashtë oborrit u muarnë shumë më të, kur kushdo në moshën teme bëhet pre e "djallit", njikshtu po e quj!...
Gjithçka që përjetova me të, mbetet e pranueshme, sepse erdhi në "pranverë", dhe. . . Ç`farë nuk u bëza atëherë, kur unë isha robëru krejt prej saj, gati dhe mbretëria mund të ikte ka durtë(!). . .
Gjindja rreth pallatit mbretëror nuk bëzante, sikur të mos shifshin asgjë në drejtimin tem dhe të vjenezes. . .
Ajo kohë për mu mbeti diçka fluturore, e falshme për dikë dhe e dënueshme për atë që fshihej pas hijes teme edhe nuk bëzante dot, se... Gjithçka me vjenezen mbeti një ëndërr, një ëndërr që kushdo mund të bëhet për, kur ia be...
Ne dimë ç?ka kemi ba, por nuk dimë ç?ka do të vijë ma vonë..."
Të shumtë ishin ata oborrtarë që, fare hapur i ishin shprehur se vjenezja e kishte rrjepur atë, si të kishte qenë një hipnotizante e mirëfilltë, duke u shkuar përfund zdërhalljeve të veta.
Mbreti bëri të shkundej nga gjithçka e shkuar, e mbyllur tashmë, për të ecur më tej.
Princesha Adile kishte zënë vend mirë në kolltuk dhe ai u ndje i qetë shpirtërisht.
Dikur, pranë kishte pasur Senijen, motrën tjetër, e cila për të kishte qenë më shumë se një konsulente, gjë që kurrsesi nuk e kishin bërë motrat e tjera të tij.
Vite më parë, ai desh bëri një gabim të rëndë kur kërkonte të dëbonte nga Voskopoja vllehët... Motra Senije atëherë bënte pushimet atje, dhe një grup pleqsh iu drejtuan asaj se ata, kurrsesi nuk njihnin vend tjetër për atdhe, që nga stërgjyshërit e vet...
Princesha Sanije i tha të vëllait, nëse do të dëbonte vllehët nga Voskopoja, po kështu duhej të bënte me malazezët dhe serbët në Shkodër të ardhur hershëm... apo të dëbonte argatët dropullitë, me origjinë greke...
Mbreti atëherë nuk ia zgjati të motrës.
Ajo dinte disa gjuhë të huaja dhe kohëve të fundit, ishte martuar me një princ turk, Abidin, për të cilin ai ushqente një farë konsiderate. Gjithnjë për të princesha Sanije kishte mbetur një udhërrëfyese. Ai e ndjente përherë mungesën e saj.
- Ma tej, ma tej ç?mundet me ba, motër?
Princesha heshtte.
- Ikja, ikja sa më parë nga ky vend është zgjidhja, hë për hë!...
E motra u çua në këmbë.
Zhurma e avionëve dëgjohej fare pranë, si dhe klithmat e njerëzve, që lypnin armë.
- Dikush duhet me u marrë me ta!...
Mbretit i pëlqeu thënia e së motrës. Iu duk më shumë se një maksimë.
Ai i buzëqeshi ngrohtë.
- Po, motër, njashtu duhet ba?
Në çast, nëpër holl u dëgjua e qara e një fëmije.
Ishte trashëgimtari i ardhshëm i fronit mbretëror...

(tregim)

Bursa e qytetit atë mesdite korriku të tejnxehur të kujtonte foletë e grenzave në prag të shpalljes së luftës. 924CP663G, 013AD109R, 978LD125V... - përplaseshin në ajrin që nuk arrinte të freskohej nga ventilatorët gjigant mbi kryet e bursistëve e të lloj-lloj biznesmenësh.
-Këlysh kurve! M’u zhduk nga sytë! Mos m’u afro se do të të vras! – u çorr në celular në veshin e Danit zëri i shefit të tij, Markut.
-Në të sat ëme vafsh! Të dhjefsha në rrogën tënde! – shpërtheu Dani duke përfytyruar turinjtë e çmeritur të shefit.
Agjenti Dan doli nga salla e bursës sa i befasuar aq dhe i pezmatuar; i hipi “Tigrit” dyvendësh, ndërsa duart shtrënguan fort me nervozizëm timonin, i dha mbrapsh makinës, për të dalë nga rreshti i makinave, por çiku parakolpin e një “Benzi”. –Dreqi e mori – shfryu, rrotulloi timonin, rrotat vërshëllyen, cijatën dhe “Tigri” u hodh në autostradën 15. Një therje e mprehtë e stomaku, që e provonte sa herë i kërcenin nervat, e bëri t’i kërcasin dhëmbët.
E shoqja iu shfaq në celular me fytyrë të thartur.
-Ke harruar të sjellësh piper të kuq të markës...
-Kam harruar dhe veten.
-Pse? –Fytyra e gruas u ëmbëlsua.
-Ai qeni buldog më pushoi...
-Punë e madhe...
Fytyra e gruas nisi të rridhte dashuri.
-Po pse pikërisht sot? Për të na prishur këtë fundjavë? Varja...
-Gjithmonë do të gjendet një shkak me të heqë qafe.
-Fajin e ke vetë që s’ia ngrefe të shoqen, atë piperin e zi.
-Broçkulla! Ke pirë me mëngjes?! Unë kam vetëm ty dhe veten. Ende s’e ke marrë vesh që jam qeni yt besnik?!
Fytyra e saj u zymtua.
-Je kalama i pandreqshëm.
“Tigri” po rrëshqiste si në gjalpë me 100 km në orë dhe syri i majtë i Danit kapi vijën e kaltëreme të detit dhe rërën e bardhë të Plazhit të Derrave të Zinj. “Këtu e ka vilën shefi, do t’ia them dy fjalë“ tha me vete, por nuk mendoi se ç’fjalë do t’i thoshte, vetëm frenoi para një tabele, rrotulloi timonin dhe u fut në rrugicën e plazhit.
Trokiti në derën e jashtme të vilës. Koka po i ziente. Asnjë përgjigje. Uli dorezën dhe hyri duke rrotulluar sytë. “S’paska njeri” –psherëtiu, kur nga një derë gjysmë e hapur përballë dëgjoi: -Kush je?
Ai u afrua dhe pa shtrirë në vaskë të mbuluar nga shkuma, Dianën, gruan e shefit.
-Jam unë, Dani, -foli gati i hutuar.
-Mirë që erdhe së fundi, -foli Diana pa e kthyer kokën.
-Dua të takoj Markun...
-Pse je dhe gej?
-E ke gabim e dashur. Kam një punë të vogël me të.
-Eja mbaro këtu punën e madhe me mua, pastaj ka kohë për Markun, -tha me shpoti përkëdhelëse Diana dhe u çua vrullshëm më këmbë.
“Bukuri e çmendur”, vetëm kaq mundi të shkrepëtijë në tru të Danit, ndërsa shkuma dhe uji nisën të rridhnin verbueshëm mbi lakuriqësinë e saj.
-Ende nuk je zhveshur?
Ëmbëlsia e zërit të saj e bëri fytyrën e Danit të ngjashëm me të luanit para se t’i hidhet viktimës së radhës, po, duke hequr këmishën, pa e ditur dhe vetë ç’po thoshte, mezi shqiptoi: -Ja sa të bëj një dush...
-Uji i vaskës sime është më i pastër se i banjës, -i tha ajo duke ia ngulur sytë trupit të Danit, një kurm i bardhë e muskulor si prej atleti maratonist.
Melodia e celularit të Danit nga opera “Traviata” e Verdit “Të pimë me gota të arta” u erdhi të dyve si pickush nervash. Diana u turr mbi Danin, i rrëmbeu nga xhepi celularin, e mbylli dhe e përplasi në tokë.
Vetëm uji i rrahur i asaj vaske mund të rrëfej ç’pësoi nga beteja erotike e atij çifti, i cili kishte ëndërruar prej kohësh atë bashkim të rrufeshëm nënujor e mbiujor.
Pa arritur ende në oborr, Markut i zuri syri “Tigrin” e Danit. “Paska ardhur të më vras” tha me vete i lemerisur. Mbylli pa zhurmë derën e makinës së tij, një “Ford2020” i madh i kuqërremtë. Shkeli me ecje lepuri një rresht me tulipan përgjatë murit të drunjtë të shtëpisë, doli në pjesën e pasme. Befas nga dritarja e hapur e banjës dëgjoi klithje, rënkime, murmurima...
“Zot, po e mbysin!” Kërceu po me hedhje lepuri deri te makina dhe, duke u dridhur, hapi celularin.
-Alo, policia? Këtu po bëhet masakër!
Pasi i shpjegoi ngatërrueshëm zërit qe erdhi nga stacioni i policisë se kush ishte dhe ku ishte, Marku mbeti si i ngrirë. I dukej sikur një tufë minjsh i brenin në çast çdo mendim që sa i pluskonte.
Kur Bora, e shoqja e Danit i ra numrit të celularit të tij dhe ai u mbyll, asaj i shkoi mendja se Dani do të ketë shkuar te Marku për t’u hakmarrë. Ajo e njihte mirë gjaknxehtësinë e të shoqit.
Vetura TZ e Borës frenoi me vërshëllimë, u rrotullua në vend, ajo doli vrullshëm nga makina dhe iu turr Markut që qëndronte si stalaktit para makinës së vet.
-ǒka ndodhur Mark?
Atij i kishin rënë syzet në majë të hundës. Sytë miop i puliste pa ndonjë shprehje. Nuk nxori zë vetëm drejtoi dorën e djathtë kah dera e vilës.
Marku ishte burrë i ndershëm, me moral zyrtar të pacenueshëm. Kolegët e tij, si eprorët, si vartësit, nuk e kanë marrë vesh kurrë si e ka vënë atë pasuri që ka si financier. As Diana, bashkëshortja e tij, për të cilën gojët e liga shpifin herë-herë, nuk i kishte zbuluar kurrënjëherë zullumet e tij me femrat larg shtëpisë. Pra, ndershmëria e Markut si qytetar dhe i krishter i mirë nuk vihej në dyshim.
Sirenat e makinave të policisë që mbushën oborrin sikur e përmendën Markun. Bora vuri duart në mes e nuk dinte ç’të mendonte. Policët, sipas gjithë rregullave, rrethuan vilën. Katër prej tyre shkelmuan me elegancë derën e jashtme dhe me armët automatike në duar hyn brenda. Asnjë zhurmë. Heshtje e dyshimtë. Vetëm një nga policët teshtiu. Shefi i policisë, një trupmadh me bark të rrumbullakosur dukshëm, si e gjithë shefave të denjë për detyrën e tyre, qëndroi te dera e banjës. Shekspiri flet për kafshën me dy kurrize diku te “Otelloja”, por Diana e Dani të shtrirë brenda vaskës dukeshin si një letër bixhozi, po jo lart e poshtë si nuse – nuse ose derr – derr, po si nuse – derr.
Shefi i policisë me duart në mes po mendohej çfarë të thoshte sipas ligjit. Marku, që kishte hyrë i fundit pas policëve, po i shihte “kriminelët” përmes trekëndëshit që kishte formuar krahu i djathtë i shefit. Dyllë e verdhë në fytyrë Bora po shqyente sytë, duke parë përmes krahut të majtë të shefit.
Diana, ashtu e shtrirë në vaskë, ktheu kokën, dalloi Markun mes policëve dhe i foli me një qetësi cinike sikur të ishin vetëm në dhomë: -A e di atë fjalën proverbiale të Hiçkokut?
-Jo, -puliti sytë Marku, duke harruar për një çast situatën ku ndodhej, –por kam parë filmat e tij.
-Filmat i ke parë për vete, kurse këto fjalë, -vazhdoi Diana, -i ka thënë për ne. –Dhe ngriti zërin sikur po recitonte poezi me ritëm: -“Ekziston vetëm një zgjidhje për martesën pa dashuri, kjo është dashuria pa martesë”. Dhe unë, mor zotni, kam bërë zgjidhjen time.
Bora shkoi dhe u var pas supit të Markut, e shtrëngoi fort sikur donte ta mbronte nga shigjetat e fjalëve të Dianës. Pasi mori frymë thellë dhe i hodhi dorën rreth belit Borës, Markut i erdhi zëri i plotë, ngriti syzet e arta me gishtin tregues dhe tha me ton teatror: -Secili në rrugën e fatit të vet!
Policët kishin mbetur stop-kamera, vetëm sytë i hidhnin te njëri-tjetrin. Gati t’u shpërthente një qeshje e papërmbajtur.
Një gju i Dianës doli mbi ujin e shkumëzuar. Sytë e Danit shtangën mbi të se pandehu se ajo do të nxirrte shalët jashtë. Porse Diana e shtriu këmbën dhe, duke e parë me bishtin e syrit shefin e policisë i tha me një zë përkëdhelës: -Dani është vizitori im. Atë e thirra unë...
-Po burri juaj... -e ndërpreu ai.
-Ju lutem, më lini të qetë në shtëpinë time, ndryshe do t’ju akuzoj për dhunim banese dhe... Im shoq, po të ketë ankesë, le ta dërgojë në gjyq.
Bora doli përpara shefit të policisë me duart në mes.
-Dan, -iu drejtua të shoqit me zë të lartë sarkastik, -po e festoke bukur përzënien nga puna!
Diana ia përmblodhi aty për aty po me atë zë: -Jo moj zonjë e llastuar, Dani po feston emërimin si kryeadministrator në firmën time “Ndërtime të Lira”!
Dani ktheu kokën nga muri sikur po ndiqte fluturimin e një mize.
Bora u gëlltit sikur kapërdiu një llomkë qulli të nxehtë dhe gjaku i vërshoi në fytyrë sa e bëri të dukej si spec i kuq djegës. Kapi me forcë Markun për krahu dhe doli si e ndërkryer nga vila.
Tashmë Dani e kishte harruar dhimbjen e stomakut.
Shefi i policisë u shkreh; hapi krahët, krijoi në fytyrë një si buzëqeshje domethënëse dhe, kundër dëshirës së tij, foli si në teatër:
-Perdja ra si komedi.

Siri Sulejmani u lind në fshatin Tragjas të Vlorës më 25 Mars, 1937. Pas mbarimit të një shkolle teknike punoi Buldozerist. Nipi i avokatit të famshëm Skënder Muço, antikomunist, bashkëkohës dhe shok i Isuf Luzajt. Më 1971 botoi vëllimin e parë me tregime, “Gjëmimet e para”, pastaj vijuan: “Në rrjedhën e jetës”, “Njeriu i njohur në udhë”, “Udhëve nga kemi ardhur”, “Zemra e shokut” dhe në vitin 1981 u botua vëllimi “Një ndodhi në kafen Kursal”, pas të cilit iu mbyll porta e shtëpisë botuese. Ka botuar nëpër organet e shtypit deri më sot rreth 200 shkrime të gjinive të ndryshme Në vitin 1996 botoi novelën “Gjaku rënkon”, në 2003-shin vëllimin me tregime dhe novela “Udhëtim në botën e imponuar”, kurse në vitin 2006 librin me disa gjini “Dëshmitari i qiellit”.
Duke lexuar kohët e fundit shkrime dhe tregime të shumta të autorit në mendje më shkruhej ideja se fjala e tij filozofike herët a vonë do t’i ngjitet majave të munguara të letërsisë shqipe. Shkrime e tregime si “Ankthi i së vërtetës së hidhur”, “Për një gotë ujë”, “E fshehta e një krimi”, “Tundimi i Djallit” e mjaft të tjera janë thesare të kulturës sonë dhe krijimtarisë së mirëfilltë letrare. Autori me këto shkrime dhe me këtë stil dëshmon se është një kapës filozofik i gjërave që prodhojnë mesazh për kohërat.

Nga Fatmir Terziu

TUNDIMI I DJALLIT

Ai ishte shtrirë në një divan përbri dritares dhe po shfletonte gazetën e ditës. Ndërkohë e bija tetëmbëdhjetëvjeçare u ngjit në parvazin e dritares dhe po pastronte xhamat. Krejt instinktivisht atij i shkuan sytë poshtë fustanit të saj, gjatë kofshëve të bukura e deri te mbathjet rozë. E largoi shikimin me nervozizëm, por për habinë e tij në çast ndjeu reagimin e menjëhershëm të organit seksual. Kjo gjë e tronditi dhe në çast u ngrit dhe kaloi nxituar në kuzhinë ku e shoqja po merrej me përgatitjen e darkës. E rrëmbeu për krahu gruan dhe e kaloi në dhomën e punës së tij. Ndërsa ajo po e shikonte e habitur, ai hapi sirtarin e një komodine, nxori që aty pistoletën dhe pasi ia mbështeti tytën në ballë i tha me kërcënim dhe një pamje të frikshme:
-Më thuaj se me kë e ke vajzën, përndryshe të hodha trutë në erë.
E shoqja tepër e trembur nga e papritura, u orvat t’i kapte dorën duke i thënë:
-Çfarë ke burrë, ç’po më thua, ç’bën me këtë pistoletë, je në vete apo jo?
Por ai i mbështeti tytën e pistoletës në ballë duke iu hakërryer me tërbim:
-Më thuaj në çast se me kë e ke zënë vajzën, përndryshe e tërhoqa këmbëzën e të lashë të vdekur në vend. Fol po të them e mos ma bëj fjalën dy.
Gruaja e ndjeu se e priste vdekja, në ndërgjegje i lindi rrufeshëm ideja se i shoqi diçka kishte zbuluar nga tradhtia e saj dhe iu lut e tronditur të largonte pistoletën për t’iu rrëfyer, por më parë iu lut që ai t’i tregonte se përse e kishte atë dyshim të papritur kur në mes tyre asnjëherë nuk ishte shfaqur stresi i xhelozisë.
I shoqi i tregoi se çfarë i kishte ndodhur me të bijën, duke i shprehur habinë se si ai të reagonte seksualisht pas pamjes së trupit të së bijës. E shoqja, e shtangur, e zbehtë, e trembur i tha:
-Këtu nuk ka gjë për t’u çuditur, i dashur, mashkulli mund të reagojë edhe jashtë ndërgjegjes së tij, përse të tronditesh kaq shumë, pse të arrish deri këtu?!
Por i shoqi duke i shtrënguar krahun deri në dhembje, i tha me të njëjtin inat e këmbëngulje:
-Jo. Kurrë nuk mund të reagojë në mënyrë të tillë babai për vajzën e tij. Reagimi seksual është i varur nga sistemi nervor, duhet pikërisht frymëzimi i trurit që të reagojë organizmi. E nëse vajza është gjaku im, është geni im, pra substanca ime, nuk ka si të reagojë organizmi kur ky reagim nuk mund të ekzistoj në sistemin nervor për pjellën time. Kanali i këtij reagimi është origjinalisht i paqenë në vetëdijen e njeriut. E nëse do ta pranojmë normale këtë sipas teje, familjes i ka ardhur fundi. Prandaj tregomë se vajza nuk është geni im, më thuaj me kë e ke nëse do të jetosh, në të kundërt e tërhoqa gishtin, - i tha ai duke ia zbritur armën në zemër. Këmbëngulja e tij pa asnjë shenjë zbutjeje e detyroi gruan t’i tregonte të vërtetën:
ǒkishte ndodhur në jetën e saj?
Nëntëmbëdhjetë vjet më parë, pas dy vjet martese, i shoqi, bashkë me një mikun e tij, kishte ndërmarrë një udhëtim jashtë vendit për punë tregtie. Ishte nisur për një javë, por qëndrimi i tij kishte vazhduar plot një muaj. E shoqja e shuante mallin me telegrame ku ai i premtonte kthimin sa më parë, por ja që punët nuk po mbaronin. Një ditë teksa ajo po kthehej në shtëpi, i doli përpara një burrë elegant ish - shok i fëmijërisë i cili i kërkoi miqësinë e saj intime. Ajo e kundërshtoi duke ia prerë çdo shpresë, por, për çudi ai nuk iu nda. Një tjetër ditë i preu rrugën dhe i tha i përgjëruar:
-Më beso, më është ngulitur në tru dëshira për të të patur në krahët e mi qoftë edhe një çast, të lutem, më jep një orë nga jeta jote, në kujtim të dashurisë fëmijnore që kemi patur. E ndiej se ndoshta bëj gabim nga që ti je e martuar, por më është fiksuar dëshira për të të patur në krahët e mi, edhe ta di sikur për këtë të humbas jetën. Përsëri ajo e kundërshtoi:
-Të lutem, më lër të qetë, mos më prish jetën, unë - nisi ajo t’i fliste e tronditur, por ai e ndërpreu:
-Mos u tremb, moj shpirt, do jemi unë, ti dhe qielli, kurrë nuk do të ndodhë ta marrë vesh njeri këtë miqësi deri në vdekje. Me kujtimin tënd do eci në jetë. Do ta ruaj atë si çastin më të bukur të saj.
Në çast ai i mori dorën dhe nisi t’ia puthte me dashuri si i marrë. Megjithë këtë këmbëngulje tronditëse, ajo u tërhoq dhe u largua prej tij, por pa i lënë atij hijen e urrejtjes. Kështu që pas dy a tri ditësh, ai i shkoi në shtëpi, i sigurt që ajo ishte vetëm. Këtë herë zonja iu nënshtrua këmbënguljes dhe ra në krahët e tij për një natë të tërë duke realizuar kështu tradhtinë e parë ndaj të shoqit…
Pesë ditë pas kthimit të të shoqit ajo kuptoi se kishte ngelur shtatzënë në kontaktin me burrin e huaj. Kjo gjë e tmerroi dhe vendosi të bënte dashuri këmbëngulëse e plot pasion me të shoqin, për t’i thënë më pas se kishte ngelur shtatzënë. Pas një viti lindi vajza tek e cila me kalimin e muajve dhe të viteve i ati nuk vinte re ndonjë ngjashmëri në sojin e tij. “Epo punët e ngjashmërisë janë përgjithësisht të shpërndara nga prindërit, te xhaxhallarët, madje edhe te dajat”, mendonte i ati dhe kështu vitet kaluan deri sa e bija erdhi në atë moshë për ta joshur. Në të vërtetë,vajza ishte bërë gëzimi i tyre. Ajo ishte e bukur, e dashur dhe e zgjuar.
Pas tregimit të së shoqes tejet të tronditur, ai e ndjeu veten tepër ngushtë, aq më tepër kur ajo i kujtoi faktin që ai i kishte premtuar se do të qëndronte jashtë vendit vetëm një javë, por... Ashtu me pistoletën në duar i tha të shoqes:
-Si do ta ndajmë këtë punë, grua, a mund ta duroj unë faktin që po rrit një vajzë që nuk është imja, që ka ardhur në jetë nga një prind tjetër, a mund ta shikojmë tani e tutje njëri - tjetrin në sy dhe të jemi të qetë?
Ajo mbuloi fytyrën me duar dhe nisi të ngashërehej, por ai vazhdoi me të tijën:
-Lëre të qarët, këtë gjë nuk mund ta mbulojnë lotët. A e mendon se unë nuk mund të jem i qetë në shtrat me ty kur të më shfaqet ai tjetri që ka lënë gjurmët në trupin tënd, a e kupton se përpara çfarë dileme më ke vënë?
Ajo iu përgjigj ashtu duke qarë:
-Bëj si të duash, mendoi të gjitha dhe vepro. Ai çast qe fatkeqësia ime, por të lutem këtë gjë nuk duhet ta mësojë njeri tjetër, nuk duhet ta mësojë vajza, përndryshe merrma jetën.
-Hëm… nuk ka aq rëndësi njohja e kësaj historie me të tjerët, sesa ka fakti që unë nuk mund ta përtyp dot këtë gjë për të vazhduar jetën i qetë, - i tha ai dhe u ngrit e doli nga shtëpia duke e lënë atë nën peshën e mundimshme të një faji që nuk mund të ndreqej…
Në mes tyre ra perdja e akullt e pabesisë. Këtë gjë e vuri re vajza e tyre, por natyrisht qe nuk mundi te mësonte asgjë. Ne mbrëmje ai nuk shkoi në shtratin bashkëshortor. U shtri në krevatin portativ që mbante në dhomën e punës dhe humbi në mendime lodhëse. E kishte tejet të vështirë ta anashkalonte faktin që e shoqja e ardhur në jetën e tij ashtu si e kishte lindur e ëma, paskësh bërë dashuri me një tjetër. Njëkohësisht e ndiente thellë në shpirt se dashuria për të nuk ishte shuar. Ata ishin martuar me dashuri dhe koha pranë njëri - tjetrit ishte e mbushur me kujtime të bukura. Ai e donte për bukurinë e veçante, për mençurinë, donte përkëdheljet e saj dehëse.
“Po si ka mundësi, si ka ndodhur të thyhet pas një muaji të mungesës sime, çfarë djalli ia ka futur në shpirt tradhtinë?”
Vriste ai mendjen dhe nuk po i shfaqej një shteg daljeje nga ajo gjendje. I shkoi në mendje krimi dhe ndjeu se nuk mund ta bënte. Ai ishte njeri me kulturë, ishte i vetëdijshëm për hapësirën në mes jetës dhe vdekjes, në mes marrëzisë dhe arsyetimit, por çekani i tradhtisë të së shoqes e godiste dhimbshëm në shpirt. Kishte kaluar mesi i natës kur në dhomë, në vetëdijen e tij, i erdhi papritur një zë i largët”
“Pse e bëni kaq tragjike, zotëri, pse e keni kaq të vështirë t’ia falni gruas suaj dobësinë e një çasti, që nga rrethanat mund t’i ndodhe kujtdo?!!!… A nuk ishte edhe për ju dobësi që më thirrët në dhomën e hotelit në Romë, a nuk ishte edhe ajo një tradhti. Gruaja juaj nuk ka bërë asgjë më tepër se ç’bëtë ju me mua gjatë dy orësh dashuri. A ju kujtohet çasti që pasi shuat pasionin, i shtrirë pranë meje, e kujtuat me pendim gruan tuaj që iu priste? Kjo është jeta, i dashur mik, kështu janë njerëzit…”
Këto fjalë e tronditën, e zunë, si i thonë fjalës, si lepurin në çark. Ishin fjalët e kamerieres së bukur që i shërbeu gjatë një muaji në restorantin e hotelit në Romë. Ai, i ndezur edhe nga vera e ëmbël italiane, e kishte ftuar kamerieren e bukur në dhomën e tij.
Edhe në anën tjetër të murit, të së shoqes i dukej sikur ajo natë nuk do të mbaronte kurrë. Gjumi i ishte zhdukur dhe ajo vërtitej në krevat sikur ta kishin mbërthyer dhimbje në gjithë trupin. As që mund ta merrte me mend se ç’do të ndodhte në mes tyre, ç’ngjarje do të sillte e nesërmja. Ndrydhja e pendimit ia shtrëngonte shpirtin deri në dhembje. Për herë të parë provoi në shpirt dëshirën e vetëmohimit. Të nesërmen ai doli herët për në punë dhe u kthye shumë vonë, gjysmë i dehur. Për të mos i rënë në sy vajzës, u tha se kishte ngrënë darkë jashtë dhe kaloi në vetmi në dhomën e punës. Vajza e tyre e kishte ndier menjëherë se diçka kishte ndodhur në mes të prindërve, por pyetjet e saj merrnin përgjigjen e zakonshme nga e ëma “Epo njerëz jemi, çështje punësh, do kalojnë” Mirëpo ditët kalonin ankthi i banoreve e kishte mbushur shtëpinë me hije. Vajzën e mundonte kureshtja e pashuar. Gjatë tetëmbëdhjetë viteve nuk i kishte parë asnjë herë prindërit të pushtuar nga mëria ndaj njëri tjetrit. E ëma ngrihej çdo ditë e më e zbehtë nga shtrati, nga pagjumësia, poshtë syve të bukur u shfaqën qeskat shenjë kjo e njerëzve të sëmurë. I shoqi u vidhej kontakteve dhe veçanërisht shikimeve të së bijës.. Pra mbi shtëpinë e gëzuar deri atëherë kishte rënë një hall i madh. Pa u mbushur ditët e një jave, gruaja nuk e duroi dot më tej vetminë dhe ndrydhjen e së panjohurës. Në orën një të natës u ngrit dhe kaloi në dhomën e tij të punës e cila ndriçohej nga drita e abazhurit mbi komodinën pranë kokës së krevatit. Ajo e mbylli derën dhe u mbështet pas saj me duart prapa shpinës. Ai e la mënjan një libër të cilin e kishte shfletuar pa u përqëndruar dhe hodhi shikimin mbi trupin e saj të derdhur e të mbuluar nga këmisha e kaltert gati transparente e cila atij i pëlqente aq shumë. Pasi e kundroi një copë herë i heshtur i tha:
-Nuk të rrihet vetëm? – Ajo e ardhur me mendje të mbledhur i tha:
-Të lutem, jepi zgjidhje kësaj gjendjeje, kështu është e tmerrshme… nuk e duroj dot ankthin, pyetjet këmbëngulëse të vajzës më janë bërë të pa përballueshme. Më thuaj ç’të bëj, unë jam gati të pi kokrrën e helmit në praninë tende, pa të vënë ty para asnjë rreziku, por duhet të më premtosh se vajza kurrë nuk do ta mësojë të vërtetën e grindjes tonë, dhe ti duhet ta dish se faji im kurrë nuk ka qenë i vetëdijshëm dhe i paramenduar. Ai çast qe tundimi i djallit.
“Largoje kujtimin e hidhur, falja dobësinë e një çasti gruas që të do shumë, ose pyete se ç’do të mendonte ajo për dobësinë tënde në krahët e mia në hotel në Romë?” E goditi burrin në shpirt zëri i largët i kamerieres së bukur italiane. Iu duk sikur dikush e mbërtheu për fyti dhe nga thellësia e qenies së tij i doli instiktivisht urdhri “hajde de, ti je goxha burrë, bëja edhe vetes gjyqin.” Ashtu i përhumbur lëvizi dorën drejt saj. Ajo i shkoi pranë, u përkul mbi shtrat pranë tij, mbuloi fytyrën me duar dhe u drodh në ngashërima. Ai ia ngriti fytyrën dhe i tha:
-Mblidhe veten dhe përpiqu të arsyetosh e jo të qash, mbase Zoti na mëson të përballim këtë gjendje. - Ajo i ngriti sytë në sytë e tij dhe i tha:
-Më fal të lutem, e më beso që nuk ka qenë kurrë dëshira ime tradhtia… është e tmerrshme ta shkatërrojmë këtë jetë që e kemi ndërtuar kaq të bukur. Më duket sikur nga çasti në çast do çmendem. -Ai u ngrit nga krevati. E kapi të shoqen nga krahu dhe sëbashku kaluan në dhomën e tyre të gjumit. U shtrinë bri njëri tjetrit dhe i mbuloi heshtja. Pas një copë here ai i tha me shikimin e mbërthyer në tavanin e dhomës:
-Duhet të bëjmë të gjitha përpjekjet që vajzën ta shpiem me një bursë studimi jashtë vendit. Faktin që nëpër shtëpi do vërtitet një femër që nuk është vajza ime, nuk do më lerë të qetë për asnjë çast, nuk do ta duroj dot ndrydhjen e kujtimit të hidhur.
-Si ta mendosh vetë, ja, edhe dy muaj ajo mbaron gjimnazin, le të shkojë për studime. Në mos mundesh për jashtë le ta çojmë në një qytet tjetër, të jetojë në konvikt. I tha ajo me zë të mekur si të fliste me vete. Pas fjalëve të saj në dhomë dëgjohej vetëm tiktaku i lehtë i orës elektronike në murin përballë tyre. Ai hodhi dorën mbi ballë i ndrydhur në mendime. Më kot u orvat ajo t’i afrohej me kujdes si për ta kujtuar se ishte aty pranë tij, por hija e së keqes që atij ia kishte mbështjellë prej ditësh shpirtin nuk e la t’ia jepte së shoqes atë natë dashurinë…

Përgatiti për botim Hiqmet Meçaj
(Botuar në “Gazeta e Athinës”, gusht 2009)

BYREKËT E SHEGËS

(Tregim i pashpikur...)

Shega është një fqinja jonë me një moshë rreth të pesëdhjetave. Fqinjësia është goxha e vjetër, mbi njëzetëvjeçare dhe, si i thonë, i njohim dhëmbë e dhëmballë njeri-tjetrit e njëra-tjetrës. E si të mos njihemi aq mirë, kur kemi marrë pjesë nëpër dasmat e secilës palë, kemi lindur fëmijët në të njëjtin pallat e në të njëjtin maternitet?… Edhe fëmijët aty u rritën e u bënë ca nga tetëmbëdhjetë e ca nga njëzetvjeçarë. E, pra, ne i njohim shoshoqit edhe kollën kur ngjitemi nëpër shkallë, të mos themi se i njohim edhe ato “kollitjet” e zonës së poshtme…
Unë në këtë tregim nuk do të merrem me shumë gjëra, por do t’u rrëfej vetëm një esnafllëk të Shegës, atë të byrekbërjes. Ky esnafllëk ndodhte aty nga mesi i çdo jave, herë të mërkurën e herë të enjten, rreth orës njëzetë e një, kur të gjithë dyqanet e ushqimoreve ishin mbyllur. Shega, me ndonjë filxhan çaji, filxhan kefeje apo gotë uji në dorë, trokiste te dera e njërës nga fqinjët dhe kërkonte atë për çka kishte nevojë.
Javën e parë të muajit që shkoi, fiks në orën njëzetë e një e pesë minuta, trokiti në derën tonë dhe, pa hyrë mirë brenda, duke buzëqeshur e tërë përkëdhelka, i tha gruas sime:
- Uuu, pika më rëntë, moj Shanisha, si paskesha harruar të blija miell? E dija se kisha, po kur hapa dollapin, shiko e shiko, nga të gjitha llojet e ushqimeve kishte aty brenda, vetëm miell s’kishte… Mirëpo dua t’u bëj një byrek kalamajve, se u kam dhënë llafin. I thashë tim shoqi, Rustos: “T’u bëfsha, hidhu një vrap deri te dyqani i ushqimores dhe blijna një qillo miell, se më paska mbaruar!…” Ai m’a ktheu: “Po ku ka dyqan hapur në këtë orë, moj të qëlloftë! Merr ndonjë gotë te komshinjtë, pa ua kthen nesër…” E, ja, erdha, moj Shanisha motra… Të ndodhet ndonjë gotë miell? Ta bie motra nesër…
Shanishaja i merrte gotën nga dora dhe ia mbushte dingas. Shega çelej në fytyrë, e rrëmbente gotën me miell, sikur kishte frikë mos i kthehej mendja Shanishasë sime, dhe nisej të ikte. Në të dalë të derës, i thoshte Shanishasë:
- Të rruashin kalamajtë, se më shpëtove! Mos u bëj merak, ë, se ta bie nesër!
- Ik, moj Shegë, ik, dashke të më biesh një gotë miell!… Nuk e dua! U bëftë gjak e dhjamë kalamajve e Rustos byreku që do bësh me këtë miell!
- Uuu, paç e dhënç, paç e dhënç! - thoshte Shega dhe zbriste me nxitim shkallët e pallatit, pastaj dëgjohej hapja dhe mbyllja e derës së apartamentit të vetë, që e kishte një kat më poshtë nesh.
Gruaja, pasi mbylli derën, më tha mua:
- Hallall e pastë atë gotë mielli, se të gjitha harrojmë të blejmë ndonjë yshqyrat e detyrohemi të marrim hua te fqinjët.
- Hallall, - ia ktheva unë dhe mirë bëre që ia fale, se nuk do fukarepsemi për aq gjë!…
Në mesin e javës tjetër (më duket se qe e enjte), Shega erdhi e trokiti përsëri në derën tonë, duke mbajtur në dorë një filxhan kefeje. Pasi lëshoi atë buzëqeshjen, që më tepër i ngjante një ngërdheshjeje, tha:
- Shankë, t’u bëftë Shega kurban, ke të më huash një filxhan vaj? S’dua vaj ulliri, jo, po nga ai i kikirikut-a, i misrit-a, ç’të kesh!… Më rëntë pika, më rëntë, qysh paskesha harruar të blija vaj… Çdo gjë kisha në dollapin e ushqimeve, veç vajit…
Dhe, me një të folur monotone, që të mërziste veshët, tha ato që na kishte thënë për miellin javën e parë, tamam si t’i kishte regjistruar në kasetë magnetofoni…
Shanishaja ia rrëmbeu filxhanin nga dora dhe ia mbushi me vaj luledielli. Ndërkohë Shega vazhdonte të fliste:
- Bëfsh hajr, Shankë, se desh më mbeti byreku pa bërë … Dhe përse? Për kaq vaj… Mos u bëj merak, se ta bie nesër, ë!…
Gruaja, si edhe një javë më parë, ia ktheu:
- Ik, moj Shegë, ç’më llafos! S’mbetemi keq për një filxhan vaj ne! Bëne byrekun e t’u bëjë mirë kalamajve e Rustos! Dhe dëgjo: se mos të shkon ndërmend të ma sjellësh vajin,ë, se të zemërohem!
Shega iku duke uruar e duke ecur me terezi, se mos i derdhej vaji nga filxhani, meqënëse Shanishaja ia kishte mbushur buzë më buzë.
Shega erdhi edhe herë të tjera, po jo më për miell a për vaj, por për ndopak gjizë, për kripë, madje edhe për ndonjëçikë mish të grirë… Gruaja i jepte Shegës çdo gjë që kërkonte dhe, meqë ishin sasi të pakta, gjithmonë ia falte.
Pasi kishin kaluar nja dy-tre muaj, gratë e pallatit, të mbledhura në ditëlindjen e fqinjës Hatixhe, ku Shega mungonte, mësuan një marifet interesant të saj.
- Moj, pse nuk ka ardhur Shega? - pyeti Afërdita.
- Hë de, pse s’ka ardhur, - ia ktheu Semihaja. - S’besoj të ketë ndonjë hall, se s’ka gjysmë ore që ishte tek unë e mori një gotë nga ato të ujit me miell, se kishte harruar të blinte e i duhej për të bërë byrek për kalamajtë. Ia mbusha gotën dhe ia fala, se ishte turp t’i kërkoja të më kthente një gotë miell… Uh, një gotë miell… Harron njeriu të blej ndonjë gjë. Edhe ne harrojmë.
- Se mos kishte harruar të blinte vetëm miellin, - tha Diana, - ajo edhe për të blerë vaj kishte harruar, se erdhi tek unë e më kërkoi një filxhan borxh, po unë ia fala.
- Uaaa, - ia bëri Shkëndija, - prandaj erdhi e mori gjizë tek unë ajo?! Ashtu më tha dhe mua: “Kam harruar të blej gjizë, se të tjerat i kam”.
Biseda u hap si petët e byrekut të Shegës… Fol njëra e fol tjetra, trego njëra e trego tjetra dhe doli që Shega, çdo javë, i bënte byrekët duke e marrë çdo gjë hua. Te njëra fqinje merrte miellin, te tjetra vajin, tek e treta gjizën apo mishin e grirë e kështu me radhë. Veçse në këtë punë bënte një marifet: atje ku merrte miellin javën e parë, javën e dytë merrte vajin e javën e tretë mishin e grirë, gjizën apo kripën…
Kështu, në atë ditëlindje, në vend që në qendër të bisedave të ishte Hatixheja, “hyri” Shega me marifetin e saj. Gratë herë qeshnin e herë zemëroheshin ngaqë u vinte inat se, siç thoshin, “i kishte bërë budallaçka një copë Sheg녔 , por ama në fund e morën një vendim: “Që sot e tutje, asnjë gram miell, gjizë, kripë e çdo gjë tjetër ushqimore nuk do t’i huet Shegës, edhe sikur këmbën të tundi, se na ka bërë lolo! Betohemi!”
Ky vendim i grave të pallatit bëri që Shega të bënte tërë përpjekjet për të ndërruar pallatin dhe ia arriti: e shkëmbeu apartamentin me një familje që banonte në një pallat një kilometër më tutje. Kjo do ta ndihmonte të mos “harronte” zanatin e byrekbërjes… Ama nuk i duhet mohuar edhe një meritë: ajo la edhe një si punë proverbi… Sa herë mungonte ndonjë send ushqimor në shtëpinë tonë dhe lindte ideja për të marrë hua te fqinjët, nëna ime thoshte:
- Mos e bëni si Shega, po shkoni e blini ushqime në dyqan!…
Pas fjalëve të nënës, mua më vinte ndër mend ajo fjala e urtë popullore, që thotë: “S’mbahet shtëpia me miell hua!” dhe bërtisja: Grua, shpejt në dyqan, se u bëmë si Shega!…

ANASTAS KONDO

(1937-1997)

Anastas Kondo u lind në qytetin e Kuçovës, më 28 Nëntor të vitit 1937. Pasi mbaroi Politeknikumin e Tiranës vazhdoi studimet e larta në Shën Petërburg, në Rusi, ku u diplomua si inxhinier Paleontolog. Ka punuar në Institutin e Studimeve Gjeologjike të Naftës në Kuçovë, e më pas në Fier. Ai është njohur si shkrimtar, gazetar e skenarist i një sërë filmash, ndër të cilët përmendim “Misioni përtej detit”, “Dimri i madh”, “Kur zbardhi një ditë”, “Partizani i vogël Velo”, etj. Gjithashtu ai ka qenë i njohur për krijimtarinë e tij letrare ku disa nga veprat janë vlerësuar edhe me çmime kombëtare. Ndër vëllimet me tregime përmendim “Ura”, “Kur mbaron e vdes burri”, “Portat e diellit”, “Pse e vranë Odisenë”, “Kio”, “Njerëz dhe gurë”, “Kur zbardhi një ditë” etj. Shkrimtari, gazetari dhe skenaristi i disa filmave të njohur, Anastas Kondo është autor i disa teksteve e studimeve shkencore, që hodhën themelet e shkencës së Mikropaleontologjisë në vendin tonë. Disa vjet rresht ai punoi në drejtimin e sektorëve të letërsisë, kulturës dhe arsimit. Gjithashtu ka punuar si zëvendësministër i arsimit dhe kulturës, sekretar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve, Kryetar i Komitetit të Kulturës dhe Arteve etj.








-Eja, o jetë, eja, jeto, eja!
Sa herë që më shihte te dera e xhamisë, këto fjalë më thoshte. Unë isha i vogël, një pëllëmbë fëmijë dhe kuptimin e fjalës "jeto" e kisha fort të cekët. Por mua më pëlqente se si ajo e këndonte këtë frazë për mua, se në këto raste unë isha jeta për të. Ajo ishte plakë e madhe. Ajo kishte emër si çdo njeri mbi dhe, por ne muhaxhirët e vegjël e të mëdhenj të Luftës Italo-Greke të Xhamisë Muradije në Vlorë i thërrisnim "Mëmëzonja". Ishte e shëndoshë, me fustan të zi, të gjatë deri te kyçi i këmbës, me leshra të thinjura, borë të bardha, me duar të argasura dhe me sy të zezë, të thellë si nata në ëndrrat e fëmijëve.
Çdo gjë ishte e moçme, e stërrnoçme tek ajo, vetëm sytë i kishte të rinj, më të rinj se të nënës sime dhe zërin, që i këndonte çdo frazë që thoshte. Ajo ishte plakë e gëzuar. Vetëm ajo, më duket mua, nuk e humbi toruan as kur na u dogj fshati nga italianët e u shpërngulëm si në vitet e egra të turkut, që tregojnë të parët, ca në Tiranë e ca në Shkodër, ca në Vlorë e ca në Berat.
Ne bëmë jatak në xhami. Atje hanim, atje pinim, atje flinim. Plaka Mëmëzonjë kishte ngritur zjarrin jashtë mureve, se, paçka që ishte kaure, prapë për të xhamia ishte vend i shenjtë. Mbi zjarr kishte vënë pirustinë e mbi pirusti kusinë. Unë e dija ç'ziente ajo në atë kusi, sikur dhe në mes të natës të më zgjoje. Gjithmonë në të do të kishte ose lakra të egra, përkalidhe, do të ishte gjella e të gjithëve ato ditë, ose kallinj misri, që ia sillnin miqtë e saj arbër, lebërit e Vlorës. Dhe atëherë kur ajo ziente misër, na thërriste ne kalamajtë, si klloçka zogjtë e na ndante kokrrat e misërta, si gufeta të rralla. Dhe ne dëgjonim "Eja, o jetë, eja, jeto, eja!"
Misrin ajo e ziente për ne bonjakët e botës (mua më ishte vrarë tata), se vetë nuk kishte dhëmbë ta hante. Ajo gëzohej tek shihte si mbllaçiteshim e si përtypeshim ne me dhëmbët brisk, të vegjël si dhëmbë peshku, si bluanim kokrrat e mëdha të misrit të Armenit apo të Mesaplikut. Ajo ishte e njohur për moshën e madhe dhe për bejtet e saj. Ajo ishte e zgjuar "si Sollomoni", thoshte ime ëmë. Unë nuk e njihja dhe as e kisha dëgjuar Sollomonin, por Mëmëzonjën e njihja dhe e doja se këndonte ca këngë të bukura e ca ligje të rralla. Ajo ishte që e qau fshatin tonë kur u dogj:
"Vuno, qytet si Triesti, të qëllon qiell e deti".
Dhe sa herë atë e merrte malli për fshatin, atje në mes të xhamisë së Vlorës, dëgjonim për Vunonë si Triesti. Asnjë nga ne nuk e kishte parë Triesten por, që duhej të ishte i bukur ky qytet, e merrnim me mend, përderisa ishte si fshati ynë. Se fshat më të bukur se Vunoi, para se ta digjte italiani e pastaj gjermani, s'kishte pasur e s'bëhej i dytë më.
Isha i vogël dhe, pa dyshim, Eduart Lirin, profesorin e mbretëreshës Elisabetë të Anglisë dhe shok të Bajronit, që kishte qenë në fshatin tonë njëqind e ca vjet të shkuar e kishte shkruar libër për të, nuk e kisha dëgjuar. Tani vonë, që u burrërova, e kam kënduar librin e tij, ku ai thotë se fshati ynë asokohe ishte i bukur si Palermua. Ç'bëri Palermua apo Triestja. Puna ishte që Vunoi qe mbi të gjithë për bukurinë, me kullën e Koket e atë të Pilovoglet, me Thollon e Spiret dhe dyqanet radhë-radhë, si varg çepelesh. Dhe sa herë këndonte plaka Mëmëzonjë, neve na pikonte në zemër, na cimbiste shpirtin dhe shisnim gjithë botën për atë fshatin tonë, që ishte bërë front i luftës, që ishte shkretuar se vritej e pritej italiani me grekun, e ne na kishin zbuar e shpërndarë nëpër Shqipëri si kokrrat e misrit në fushën e madhe të zezë të Mëmëzonjës.
Nuk mbahej mend as nga nënat tona kur i kishte vdekur burri Mëmëzonjës. Ai kishte qënë naft, detar në karav dhe kishte shëtitur botën me trabakullën e Anagnostet. Mbase atëherë, kur ishte e re, do ta kishte parë Mëmëzonja dhe Triesten, që e kujtonte kur i këndonte fshatit tonë. Plaka këndonte e ngrinte shumë këngë, por unë isha i vogël e shkrim e këndim s'dija që t'i hidhja në letër, kur u bëra për shkollë e me shkollë, ajo s'lëshonte më hije me të gjallët, ajo kishte vajtur "atje te guri me vërë, që një nga një vemi të tërë". Po si u vra ajo, është një histori më vete dhe nuk rri dot pa jua thënë, por, para se t'ju rrëfej për vdekjen e saj, po ju tregoj qysh i këndonte ajo burrit të saj naft të detit, që s'mbahej mend kur ishte vrarë Madagaskarit apo Kanalit të Panamasë. Kur ishte e lodhur, dhe lodhej ajo, kur s'kishte ndonjë kalli misër të ziente a ksilloratë të thatë që të na gostiste ne fëmijët e të na thërriste "eja, jeto, eja", atëherë ne dëgjonim, tek shullëhej në diell, anës murit të xhamisë e tek lëshonte leshrat e saj të bardha argjend mbi pollkën me supe të zeza dhe që qante a këndonte: "ç'më zu Çika nënë vete, për atë burrin me derte, /më as vjen as nuk vete, as në stere, as në dete".
Dhe atje te muret e xhamisë ne dëgjonim valët e dallgët e detit. E ndienim erën e malit të Çikës e na verbonte sytë bora në majë, që gremisej e binte honeve. Shikonim sorkadhen që shkelte mbi mëndra e që s'i dridhej as dora as këmba. Ishte i shoqi, që na fanepsej ditën e jo më natën e trazuar në kubenë e xhamisë së Muradijes. Duhej dhe një vit, që i nipi i Mëmëzonjës të vriste tenenten e larot e tjerë, duheshin dhe dy vjet që pastaj të vritej vetë nipi i Mëmëzonjës, që ishte i bukur sa s'thuhet e trim sa s'shkruhet. Ishte ai që, siç thoshte plaka, kishte për shok Ali Vezirin, që "mori njëqind e njëzet kala dhe s'dha për to asnjë para". Kur u vra i nipi, atëherë ajo qau si asnjëherë në anët tona. "Astrit me pika të kuqe, /trim i bukur e me huqi vrave shumë dhe të vranë, qanë shumë, le të qajnë".
...Tek rrinte Mëmëzonja rrëzë murit të xhamisë e i bënte hije maja e lartë e minaresë, i këndonte vetes e mbase dhe të shoqit:
U plake, mike, u plake,
u bëre dele kasape,
u plake, o mik, dhe tinë,
mbete si kau në brinjë.
Po nuk ishte akoma ajo, ashtu siç këndonte, dele kasape, mbase mund të ishte ai miku i saj ka në brinjë.
Mbaroi lufta e italianit me grekun, ne u kthyem në fshatin e djegur dhe filloi lufta e madhe e shqiptarëve me italianët. Ra Italia dhe erdhi gjermani. Kur erdhi gjermani, shtëpia e Mëmëzonjës, e deles sonë kasape, apo e kaut tonë në brinjë, u bë jatak i madh i partizanëve. E gjurmuan gjermanët plakën dhe e panë në Operacionin e Dimrit, tek u shpinte bukë malit shokëve të nipit të saj partizan. Ishte plakë e fortë, nga soji i strallit, që e ngjiste malin më mirë se gjermanët. Vuri inat të madh gjermani me plakën dhe s'e harronte kollaj. Erdhi një ditë që dhjetë burra në fshatit dhe Mëmëzonjën njëmbëdhjetë, i zunë. I vunë për pushkatim. Pastaj erdhi oficeri gjerman, dha urdhër ta largonin plakën nga radha e burrave, kurse vetë burrat i shkuan në plumb, u pushkatuan kështu dhjetë xhaxhallarë dhe vëllezërit tanë. Kurse plakën e hoqën mënjanë. Mallkoi Mëmëzonja: "Ore, të panderë, pse më hiqni nga deshtë me këmborë mua delen kasape?" Por oficeri nuk pyeti për ç'tha plaka. E tërhoqi bran dhe ne të vegjlit menduam për një çast që u meles, që i erdhi keq atij për plakën. Po ku meleset hasmi, or djem. Ne thamë: e hodhi Mëmëzonja jonë edhe me gjermanin si me italianin. Por jo. Ata e morën dhe e çuan në shtëpi të saj, atje në Skutara, te brinja e Skuret, nga ku ka dalë ai fisi i dëgjuar i Skuret, e fundit e të cilëve ishte plaka jonë. E futën në shtëpi të saj plakën. E lidhën pas materëve të derës. Dhe graria britën: "O korba, e mbërthyen si Krishtin, orëzezën. "Pastaj gjermani i hodhi benzinë shtëpisë dhe i vuri flakën dhe atëherë dëgjuam prapë zërin e saj që këndonte këngën e Thanas Vajës: "Gjak e dhjamë më kullove, por dot besën s'ma ndërrove". Në të vërtetë kjo s'ishte këngë më për Thanasin, por ishte këngë për të.
Gjermanët nuk morën vesh ç'ishte ajo kënga e saj, nuk e dinin ata që dhe në vdekje ajo u thoshte atyre që s'ndërrohet dot besa e shqiptarit, plak a i ri qoftë ai, për jetë të jetëve.

Pershendetje...Dua ta di nese ndokush e ka bere ndonjehere kete pyetje:"A ndjejm per te menduar apo mendojm per te ndjer"???!
Pra cila nga keto?

Ne vendin e punes kam te bllokuar hyrjen ne facebook dhe msn!!!!!!!!!!!
Do me tregon dikush ndonje web faqe per te hyre pa probleme pervec faqeve ebuddy dhe iloveim se i kam provuar keto dy faqe nuk bejne as keto.

Faleminderit, @Lbaneso

-Rreth 70 vite pas botimit në anglisht, në duart e lexuesve shqiptarë vijnë "Kujtime" të njërës prej figurave më të ndritura të historisë së Shqipërisë.
Ismail Qemali, emri që bëri historinë e Shqipërisë së pavarur, vjen në prag të 166 vjetorit të lindjes dhe 91 vjetorit të vdekjes me vëllimin "Kujtime" të hedhur dje në treg nga shtëpia botuese "Toena". I përkthyer nga anglishtja prej Abdurrahim Myftiut, "Kujtime" e Ismail Qemalit u botua në Londër më 1920, një vit pas vdekjes së tij dhe për herë të parë vjen në duart e lexuesve shqiptarë në shqip i përkthyer nga origjinali.
Libri u botua për herë të parë në 1920, një vit pas vdekjes së themeluesit të shtetit shqiptar, dhe bashkëpunëtori William Morton Fullerton në parathënien e librit thotë: "Nuk po bëj tjetër veçse po mbaj një premtim të dhënë gjatë atyre muajve, që i kaluam së bashku në Paris më 1917 dhe 1918. Pa dyshim, qe mjaft e natyrshme që Ismail Qemal Beu të jepte shkas njëfarësoj për një gjë të tillë. Libri i tij, sigurisht, nuk do të ishte shkruar pa këmbënguljen time të fuqishme. Përveç kësaj, edhe pse isha i zhytur tepër drejtpërdrejt e thellësisht në punët e lidhura me ecurinë e luftës për të qenë në gjendje t'i ofroja mikut tim bashkëpunimin e pandërprerë, që më kërkonte - e që, në të vërtetë, i duhej medoemos - unë arrita t'ia jap ndihmën e domosdoshme, të cilën e kërkonte ky rast",-shkruan William Morton Fullerton.





Hartimi i këtij libri qe punë me mund e lodhje të madhe. Gjatë kësaj pune Ismail Qemal Beun e trazuan si disa probleme vetjake të rënda, shpesh sfilitëse në shpirt, ashtu edhe preokupimet atdhetare e intrigat, që luheshin për të ardhmen e mëmëdheut të tij, Shqipërisë. Hartimit të këtij libri ai nuk ia kushtoi, dhe pa dyshim nuk mund t'ia kushtonte, gjithë kohën në dorë të tij. Interesimi dhe entusiazmi herë i lartë e herë i ulët, rastet kur herë e gjeje për ta takuar e herë jo, e madje edhe ngurrimi për t'ia rinisur punës, kur kthehej, për të rimbledhur kujtimet - të gjitha këto së bashku përbënin rrethana jashtëzakonisht të pavolitshme për suksesin e një zotimi, që z. Story dhe unë patëm marrë përsipër. Sepse lypset thënë, se pa një ndihmë të tillë të z. Story këto "Kujtime" kurrë nuk do ta kishin parë dritën e botimit. Bosëell-i pati zhvilluar takime e biseda me Johnson-in me qejf për vite me radhë.
Por Johnson-i ishte ndryshe, ai zakonisht ndodhej aty kur linin takim. Kurse z. Story pati biseda me Ismail Qemal Beun për muaj të tërë, duke e kapur ku t'i binte hera. Pas një sërë takimesh me peshë e me gratë vinin periudha të gjata ndërprerjesh, në të cilat medoemos heroi i këtij libri herë-herë do ta humbte fillin e rrëfimit. Me një durim për t'u pasur zili, "redaktori" i kthehej punës, duke mbajtur shënime, duke risistemuar me kujdes materialin, dhe më pas, po aq me kujdes, duke ia dhënë Ismail Qemal Beut për verifikim e rishikim ato kujtime, disi të parenditura mirë, por gjithmonë jashtëzakonisht të bollshme e të çmueshme, të bashkëbiseduesit të tij. Rezultati, për mendimin tim, brenda rrethanave, është i lartë. Më duket se ky rezultat e përligj plotësisht këmbënguljen time, që Ismail Qemali të zhbironte në thellësitë e mëdha të përvojës së gjatë si shtetar osman i shkollës së vjetër.
Këto "Kujtime" janë, madje, diçka më tepër se vrojtime të një zotnie shqiptar e plaku shumë të urtë. Ato japin një pasqyrë tepër vetjake, jashtëzakonisht objektive, të botës osmane, e cila, sado parahistorike të jetë bërë në dukje, si pasojë e luftës, nuk është aq e largët sa të mos na flasë me këshilla lloj-lloji për kohën tonë e për të ardhshmen e afërt. Periudha, në të cilën Ismail Qemal Beu luajti rolin kryesor e me interes në jetën dhe punën e përshkruar në këtë libër, është ajo e kohëve të hershme kur lulëzonte "diplomacia e fshehtë", e cila më vonë është parë me përçmim si e padenjë. Eprori im i vjetër, zoti de Bloëitz, e kishte në majë të gjuhës shprehjen: "Les mémorialistes écartent les conséquences", me çka nënkuptonte, se njëfarë skepticizmi i njelmët është mëlmesa e lezeti me të cilat shërbehen në tryezë Kujtimet dhe Biografitë.
Zoti de Bloëitz kishte të drejtë. Detyra e parë e atij historiani, që merr përsipër të përdorë autobiografitë si dokument, është të zbulojë arsyen e vërtetë të qenies së tyre, pikërisht përse janë shkruar ato autobiografi. Të vijmë te rasti ynë; duhet mbajtur parasysh se Ismail Qemal Beu, i cili ishte mik i të madhit Mid'hat Pasha, si dhe personalitet i "Liberalizmit" të vërtetë, në fund të fundit shumë shpejt u bë figurë aq e veçantë ndër personazhet e skenës osmane, saqë, në rastin e tij sidoqoftë, ajo masë maturie, me të cilën zakonisht duhen kënduar me vëmendje Kujtimet përgjithësisht, mund t'ia lejojmë vetes të jetë më e vogël, pa pasur frikë se mos gabojmë rëndë. Të paktën, më lejoni të shtoj atë që di për besueshmërinë e këtyre Kujtimeve të veçanta, duke dëshmuar me sytë e mi se ato nuk kanë qenë frymëzuar aspak nga ndonjë hije kotësie vetjake: e theksoj edhe një herë - autori nuk do ta kishte ndërmarrë punën me këto Kujtime, po të mos kishte pasur mbi krye trysninë energjike të të tjerëve për t'i shkruar.
Sido që të jetë, "Kujtimet" e Ismail Qemal Beut tani janë në dorën e lexuesit dhe një studim i kujdesshëm i këtyre faqeve libri do të bindë, besoj, çdo studiues të aftë të çështjeve ndërkombëtare se, sikur eprori i Ismail Qemal Beut të kishte ndjekur atë fener ndriçimi të rrugës politike, të ofruar më se një herë prej vartësit të tij të zgjuar, një veprim i tillë do të kishte qenë në dobi të Perandorisë, e me gjasë të Evropës. Është bërë e modës të merren me çështje ndërkombëtare njerëz që nuk janë as amatorë; ndërsa jo shumë kohë më parë punë të tilla kryheshin nga profesionistë. Një nga përfitimet më të mëdha nga libri i Ismail Qemal Beut është mënyra sesi ai ilustron të vërtetën a priori, në fund të fundit, se metoda e vjetër është pafundësisht më e mira. Në ditët e fundit të jetës, vizioni konkret i Ismail Qemal Beut ishte bërë, pa dyshim, vështrim disi i mjegullt e i pasaktë. Më kujtohen një dorë bisedash me të në Paris, në disa çaste kritike të luftës me Gjermaninë, në të cilat ai parashikonte humbjen e sigurt të Aleatëve. Por e kam detyrim ndaj tij të them menjëherë, se dy argumentet kryesore të tij ishin, së pari, bindja se, nëse Perëndimi mbahej, Rusia do të shembej ashtu sikundër u shemb, dhe, së dyti, shqyrtimi me kujdes e maturi i dëmeve rrënimtare në Evropën kontinentale e në Angli, dhe, në fakt, në krejt planetin, prej formulave të ngatërruara të z. Ëilson. Kësisoj, gjatë Luftës, Ismail Qemal Beu shpesh u bë shkurajues për njerëz si ne, që kishim besim përherë të palëkundur, se Gjermania do të pësonte disfatë. Mirëpo, nëse Ismail Qemal Beu qe shkurajues, a nuk ndodhte kjo ngaqë gjykimi i tij në përgjithësi dihej se qe aq rrënjësisht e plotësisht i formuar?
Si të mos ndikoheshe sadopak nga verdiktet e një burri, përvoja e të cilit në Stamboll, në Evropën Qendrore, në Ballkan, në Angli, e madje në Francë, kishte qenë aq e larmishme, e gjatë dhe e pasur; e një burri, i cili për vite me radhë kishte manovruar me aq shkathtësi mes dallgëve që ngriheshin pa prà në detin e trazuar të botës së vjetër kozmopolite osmane; e një burri, i cili kishte pasur marrëdhënie të ngushta me Gordonin "kinez", Gordonin e Hartumit, dhe kishte qenë mik me një sërë shtetarësh të Evropës; e një burri, i cili, si kryetar i Komisionit të Danubit, kishte pasur mundësinë të zhbironte në shkaqet e politikës së një gjysmë duzine Fuqish; e një burri, me pak fjalë, që kishte parë aq shumë në jetë dhe kishte njohur aq shumë burra të tjerë; që, në të vërtetë, kishte bërë një jetë aq aktive e të pasur, saqë shprehia për të pasur ide me vlera të gjithmbarshme i ishte bërë e natyrshme dhe që kënaqësi kryesore intelektuale kishte të vrojtonte sesi faktorët njerëzorë puqen bashkë e harmonizohen për të përcaktuar ato rezultante force, të cilat rrallë pasqyrojnë synime të vetëdijshme? Madje, gjatë një periudhe miqësie shumëvjeçare, unë nuk mbaj mend as edhe një rast të vetëm, kur Ismail Qemal Beu, duke analizuar situatën ndërkombëtare, të ketë shfaqur atë pandershmëri të njohur intelektuale, që karakterizohet nga përshtatja e parallogaritur e dëshirave me vizionin real, të ndjenjave me mendimin. Ai realist, i cili në Prinkipo - mos harroni, në Prinkipo! - i shkruante më 1892 eprorit të vet: "Në çështjet shtetërore janë interesat ato që udhëheqin politikën dhe frymëzojnë qëndrimet", është diagnostikuesi symprehtë i analizës mjeshtërore të politikës Lindore të Bismarkut, të parë në dritën e planit të plotë evropian të atij shtetari të madh.

WILLIAM MORTON FULLERTON
PARIS,
17 shkurt 1920

Figura qëndrore e letërsisë shqiptare të Rilindjes, ai që u bë shprehës i aspiratave të popullit për liri e përparim, si poet i madh i kombit, është Naim Frashëri, bilbili i gjuhës shqipe. Naimi lindi më 25 maj 1846 në Frashër.. Studimet e mesme i kreu në Janinë, në gjimnazin e njohur "Zosimea". Më 1870, pas mbarimit të shkollës, shkoi për të punuar në Stamboll, por u prek nga turbekulozi dhe u kthye në Shqipëri në klimë më të shëndetshme. Më 1881 Naimi u vendos përfundimisht në Stamboll, ku u bë shpirti i Shoqërisë së Shkronjave dhe i lëvizjes së atdhetarëve shqiptarë. Gjithë forcat dhe talentin ia kushtoi çështjes kombëtare, punoi për ngritjen e shkollës shqipe dhe hartoi libra për të, shkroi vjersha, përktheu e botoi vazhdimisht, duke ndihmuar për zhvillimin e letërsisë sonë, për botim edhe të shumë veprave të autorëve të tjerë. Krijimtaria e gjerë letrare e Naimit, me veprat poetike e didaktike, kap një periudhë të shkurtër prej 13 vjetësh (1886-1899). Vetëm në vitin 1886 ai botoi veprat "Bagëti e Bujqësia", "Vjersha për mësonjtoret e para", "Histori e përgjithshme" dhe poemën greqisht "Dëshira e vërtetë e shqiptarëve", "E këndimit çunavet këndonjëtoreja". Më 1885 botoi përmbledhjen me vjersha persisht "Tehajylat" (Ëndërrimet) më 1888 botoi "Dituritë", më 1890 "Lulet e verës", më 1894 "Parajsa dhe fjala fluturake", më 1898 "Historia e Skënderbeut" dhe "Qerbelanë" dhe më 1889 "Historia e Shqipërisë". Sëmundja dhe lodhja e madhe ia keqësuan shëndetin poetit, zemra e të cilit pushoi së rrahuri më 20 tetor 1900, në moshën 54-vjeçare, i zhuritur nga malli për atdheun dhe me brengën që s'e pa dot të lirë. Vdekja e poetit qe një zi e vërtetë kombëtare. Shqiptarët kishin humbur atdhetarin e kulluar, apostullin e shqiptarizmës, poetin e madh. Dhembjen dhe vlerësimin për Naimin e shprehu bukur elegjia e Çajupit, që niste kështu:
Vdiq Naimi, vdiq Naimi,
moj e mjera Shqipëri,
mendjelarti, zemërtrimi,
vjershëtori si ai.


FALJA


Zot i math e i vërtetë
Që kreve ç'shohëm në jetë,
Edhe të tjerë që janë
Pa funt pa krye pa anë,
Edhe kudo je ti vetë,
Syri yn tekdo shikon,
Që nga lint e gjer tek perëndon,
Më çdo vënt të sheh fuqinë,
Urtësin' e madhërinë,
Falna gjithë mirësitë,
Epna dituri e dritë,
Tregona udhën' e mirë,
Mos na lerë n'errësirë,
Dhurona gjithë të mirat,
Mërgona nga të pështirat.

Zot! falna vëllazërinë,
Dashurin' e miqësinë,
Epna dëshirë të msojmë,
E të mirat të punojmë,
Bëna të but' e të qetë,
E të urt' e të vërtetë,
Jetënë ta trashëgojmë.

FJALËT E QIRIRIT


Në mes tuaj kam qëndruar
E jam duke përvëluar,
Që t'u ap pakëzë dritë,
Natënë t'ua bënj ditë.
Do të tretem, të kullohem,
Të digjem, të përvëlohem,
Që t'u ndrinj mir' e të shihni,
Njëri-tjatërin të njihni.
Për ju do të rri të tretem,
Asnjë çikë të mos mbetem,
Të digjem e të qanj me lot,
Se dëshirën s'e duronj dot.
Unë zjarrit nuk i druhem
Dhe kurrë s'dua të shuhem,
Po të digjem me dëshirë,
Sa të munt t'u ndrinj më mirë.
Kur më shihni se jam tretur,
Mos pandehni se kam vdekur;
jam i gjall' e jam ndë jetë
jam në dritët të vërtetë,
Unë jam në shpirtit tuaj,
Mos më kini për të huaj,
M'është falurë durimi,
Andaj po digjem si trimi,
Se ma k'ënda t'u bënj mirë,
Të mos mbeti n'errësirë.
Jakëni rreth meje rrini,
Flisni, qeshni, hani, pini,
Në shpirt kam dashurinë,
Pa digjem për njerëzinë,
Lemëni të përvëlohem,
nukë dua më të ftohem,
Dua ta djek trupn' e shkretë
Për atë zotn' e vërtetë.
Me zjarr ta djek mushkërinë
E të tretem për njerinë,
Bashkë me gëzimt të tija
të vete te perëndia.
Unë dua njerëzinë,
Mirësin' e urtësinë,
Në bëhi shokë me mua,
Në më doni si u dua,
Njëri-tjetërin në doni,
Të paudhë mos punoni.
O zëmëra fluturake,
Qasju pakë kësaj flake!
Mase krahët t'i përvëlon,
Po dhe shpirtin ta shënjtëron.
Unë duke përvëluar,
Njerëzit i kam ndrituar.
Kam qënë mik me njerinë,
Andaj i di e më dinë.
Gjithë tuajt' i kam parë,
Mëm' e at' e fis e farë,
Si tani gjithë i kam ndër mënt,
Që rrininë më këtë vënt.
Edhe sot nër ju ata shoh,
Se shpirtin e tyre ua njoh,
Dhe unë si ju jam ndruar
E jam përzjer' e ndryshuar,
Pa jam bërë shumë herë
Zjar e uj' e balt' e erë.
Jam një shkëndijë pej qielli
dhe një drudhëzë pej dielli.
Edhe ndër qiej fluturonj,
Edhe brënda në det qëndronj,
Shumë herë fle në baltë,
Diku ndodhem dhe në mjaltë
Bënem qëngj e kec i pirë,
Lul' e bar e gjeth i mbirë.
Dua shumë fjalë t'u them,
Po trëmbem mos i bënj ujem.
E ku shkruhenë në kartë
Fjalët' e gjuhësë zjarrtë?

PELLAZGËT – SHQIPTARËT


Ishte një ditë
Që pellasgjitë
Posi një dritë
Mbuluan dhenë
Duall ng' Asia
Si mizëria
Dhe me ania
E hodhë denë.

Pas pakë herë,
Duke përzjerë
Ca me të tjerë,
Bënë elinët,
Dhe duke ndarë
Syresh një farë,
Si ka të ngjarë,
Bëri llatinët.

Edhe të tjerët
E më të ndjerët,
Të papërzjerët,
Pellasgjinj mbenë
Maqedhoninjtë
E ilirinjtë
E mollosinjtë,
Gjith' ata qenë.

Dhe ata janë
Prindërtë tanë,
Pastaj na thanë
Na shqipëtarë
Mundim të themi
Ne ata jemi,
Atë gjak kemi,
Si dhe shtyparë.

Thot' Herodoti,
Në Tomor zoti
Shtëpi qëmoti
Kishte Dhodhonë
Eshtë m'e vjetër
Ngaha çdo tjetër,
Shumë më tepër,
Kjo gjuha jonë.

Ne kurdoherë
Burra të ndjerë
Edhe të vlerë
Jemi treguar;
Me grekërinë
Dhe me Persinë,
Me gjith' Asinë
Kemi lëftuar.

Me Lekën vamë,
Muntmë Daranë,
Datën i dhamë
Gjithë Asisë
Burr' u dëftyem,
Të gjith' i thyem,
Përmbys e kthyem
Fron' e Persisë.

Të tërë dhenë,
Den' e sterenë,
Sa kombe qenë
Në këmb i vumë
Dhe mbretëruam
Kudo që shkuam,
Tekdo lëftuam,
Vëndin e zumë.

Me Pirron vamë
Romës i ramë,
Llatint' i vramë
E i tmeruam;
Me Skënderbenë
Tyrqve sa qenë
U dhamë dhenë
Dhe i dëbuam.

Kush i goditi
Posi petriti
E i cfiliti
Tyrqit, barbarët?
Bota s'kuxonte
Që t'u qëndronte,
Po kush lëftonte?
Ne shqipëtarët.

Pastaj u ndruam,
Se s'kupëtuam
Dhe nuk e çquam
Të mirën tënë
Gjaknë për botë
E derthmë kotë,
Njeri ç'të thotë?
Nuk ishte thënë!

Mbajtmë Tyrqinë,
Ngjallmë Greqinë,
Ndihm' Italinë.
Po Shqipërinë?
Pse s'u munduam?
Për kë lëftuam?
Neve ç'fituam?
Ç'kemi taninë?

SHKËNDIJË E DIELLIT NDAJ MANUSHAQES


Manushaqe bukuroshe,
Pse s'ngre kryete përpjetë,
Po rri e mpit' edh' e qetë,
Pse s'zbukuroh e s'shëndoshe?

Pa shiko lulet' e tjera,
Q'u çel' e u lulëzuan,
Shih, pa shih ç'u zbukuruan,
I ngjalli përsëri vera.

O lulez' e Perëndisë,
Që të mbolli vetë Zoti,
Zgjohu tani q'u ngroh moti,
Erdhi koh' e gjallësisë ;

Se dheu anembanë mbleroi,
E të vdekurit' u ngrinë,
Gjithë ç'jan' u përsërinë,
Zoti nga gjum' i rënd' i zgjoi.

Më dërgoi dhe tek ti Zoti,
Që të t'ap jetëz' e ditë,
Të të bije shpirt e dritë,
E të bëhesh si qëmoti.

Prej qiellit bukurinë
Edhe nga parajsa ere
Të kam prurë këtë herë,
Po hape, pa hape gjinë.

Hap syt' e qesh dhe gëzohu,
Se gaz të math të kam prurë,
Mos më rri si e sëmurë,
Po çelu e zbukurohu.

Shpendëra, hithëra, ferra
përsipër të kanë rënë,
Dritënë t'a kanë zënë
Me fletë shumë të gjera;

Të kanë kallurë gjemba,
Që të çpojn' e të lëndojnë
Edhe gjaknë t'a helmojnë,
Që të lëvrin nëpër rremba.

Dhe ca nga fletet' e tua
Me të huaja përzjerë,
Secila do të të bjerë
Dëmn' e vdekjenë pothua.

Oh! fletëtë që i rrite,
Duke nxjerrë nga gjiri yt,
T'u bënë si halë në syt
Pa m'u fishk' e m 'u drobite!

Dimër' t math me dëborë,
Me të ftoh t' e me të ngritë
E m'e gjithë ligësitë,
Të la të mjer' e të gjorë;

Ah, ta zbriti bukurinë
Dhe gjellimn' e gjithë ç'kishe,
Vdiqe, u trete, u prishe,
Të thatë të shoh taninë!

Po mos u tremp, beëhu trime
Edhe ki durim e shpresë,'
E pa silli Zotit besë,
Dhe kësaj fjalësë sime.

Dheu ishte një her' i shkretë,
Gjë të gjallë nukë kishte,
Dhe fare i rjepur ishte
Pa fill bar e pa një fletë!

Ndaj soje gjë s'piperrinte,
Po brenda në atë brumë
Ishte një shpirt i math shumë,
Që prit kohë të buçinte.

Nga ay shpirt i pa anë
Gjërëra pa funt u ngrinë,
Që edhe sot ven' e vinë,
Edhe të sosurë s'kanë.

Kush pandeh' të dil nga dheu
Gjithë ky rrëmet q'është sot,
Oh!preveç se i madhi Zot,
Që me dorët të ti e kreu.

Ay, i qofshimë falë
I dha shpesit fluturimnë,
Njeriut mendjen e mejtimnë,
Edhe njerëzi e fjalë.

Tani më kanë dërguar
Nga fron i lart' i Perëndisë,
Si engjëllin e Marisë
Me frymë të shenjtëruar .

Më s'më mba as gjemp as fletë,
Se kam ardhur me shume mall,
Ndë gjithit tënt dua të ngjall
Zotn' e math e të vërtetë.

ZONJ' E FATIT


O moj plaka lozonjare,
Që ndjek fatn' e njerëzisë
Dhe mas' e peshë s'ke fare,
Po me shkop të marrëzisë.

Moj po me ç'sy e me ç'faqe
Më qasesh prap' e më çfaqe?

Të shoh që vjen posi hije
Ngadalë si qën i qetë
Edhe hi syvet më shtije,
T'u thaft' ajo dor' e shkretë!

Ata sy të zgurdulluar
T'i shoh, o e mallëkuar!

S'je e verbërë, si thonë,
Që s'sheh, s'di se ç'bën në jetë,
S'je e shurdhër, pasha Zonë!
Dëgjon posi djalli vetë.

Po je e keqe dhe shtrigë,
E pabes' e zëmërligë.

Ti fjalëtë i ke kthyer,
Prandaj na ke përvëluar,
A, popo, ç'na ke gënjyer!
Njeri s'të ka trashëguar.

Dhe kur ndrin, ndrin si lugati,
Prandaj s'të ka qëndrim fati.

Jakë, se jam dëshëruar
E më s'e duronj dot vrerë,
Qesh, mos rri e zëmëruar,
Makar për një copë herë.

Qesh një herë, o leshrakrënde,
Me të qarë nuk u dënde?

Ledia Dushi u lind më 1978 në Shkodër. Ka studiuar për gjuhë dhe letërsi shqipe. Ka punuar si gazetare. Shkruan kryesisht në dialektin e Shkodrës. Ka botuar vëllimet: “Ave Maria bahet lot”, Tiranë 1997 (çmimi kombëtar për poezinë, “Pena e Argjendtë”, 1998); “Mbledhje dimnash”, Shkodër 1999; “Askush nuk vdes për mue”, Tetovë 2003 dhe “Me mujtë me fjetë me kthimin e shpendve”, Ideart 2010. Një vëllim i saj është botuar në italisht, “Tempo di pioggia”, 2000.


SHTRATI I LULEVE


Asgja s`flen n`shtrat
përveç luleve...
Muzika e ujit
që derdhet
mbi gurët e rrethinës
shtrihet përshpirtshëm
ndër çarçafët e shtratit...
Pa e ditun
vizatoj jokuptueshëm
zhurmën e dhimbjes...
Shtrati i luleve
zgjohet tmerrshëm
kur kujton
se krejt afër tij
ndodh zhvendosja.


TALLJA E DITES


Stinët
m`shkojnë djersë n`trup,
pemët
kanë thithë
tamblin e borës,
kokrrave t`mollës
i plaset shpirti,
malli kthehet n`fjoka.
Pishat dremisin
me lodhjen e njomun
n`përrue.
N`nji re
prifti luen urtshëm
me kokrrat e diellit
kur njerëz me shkretina n`krye
vdesin etjet.
Nji lamsh lule mjalti
m`rrin n`ndijim…
Përherë
pritueshëm
shkoj n`burg hujsh,
prej fytit
me rraj
lëshohen n`mue.
Nji frymë pllumba
ma marrin krejt Unin,
kur e pijn ujin,
ngërdheshen
me lirinë n`tru,
me mue qeshin.


BUTI I KINGJIT


Kur ndiej gjethet
që lëmohen,
turrem vrap malit
tue kërkue kingjin,
rrathët e lodhjes
rrëzohen përtokë…
Prej gjoksit
m`zbërthehet nji dhelpën,
kthehet “n`dashni”;
un`, vijë uji n`bar,
bilbilat m`zgjaten shpinës...
Çka m`kjante n`krye
me dhelpnën m`iku...
Butin e kingjit
ndjeva n`qafë
tue lëshue
fytyra fmijësh,
jargë
prej blegërimash
që s`thuhen…
…gjumi
m`doli
prej goje…


KUR KENDON FRESKU N`VERE


Kur këndon fresku n`verë,
mushti lëshon mangët
tue shembë
pulsat e “dashunive”;
dhelpnat
natën
hasen n`mue,
kjajnë për trupin,
se i dhemb...
Virgjënat
ngjiten malit,
vjeshta i frymon
n`pyllin e thamë t`kronit
tue i gdhendë nervin
shpirtnave n`tru,
der` kurmandrrat
t`shkojn me erën.


FEMNA S`ASHTE NJERI


Nata
del
prej avujsh t`përroit,
si lodhja e vajzës
t`derdhun andrrash...
Shiu frymon
ndër pemë,
engjëjt lëshohen
fruta
n`parrizat
e trupit tim...
Gurëzit
janë qetimet
që rrëshqasin me verën
prej bishtit t`trunit...
Se dielli
u zhbaka
n`tavane t`zambakët...
lulediella t`zij
dillojn
përmbas shiut.


T`KORRUNAT E NATES


Dhelpna n`andrrën time
vdekun shkund
qershitë e jehit t`zogut
përreth gjijve...
T`korrunat e natës,
lëkura e fundit e mbramjes,
kur pështjell me rrathë
hanën.
Terri ashtë n`lulëzim…
N`krye m`kulmohet ikja
me nji shtazë n`bark.


TALLJE


Bishti në t`ikun të ditës
shkundi manin e natës.
Kokrrat u çmenden ambël
tue shkëndijue
n`stuhitë e borës t`zhveshuna
t`trupit tim.
Rreze luleshtrydhesh t`krisuna
m`i njomin djegshëm buzët...
Shija e manit
m`dridhet n`fyt
tue ma trembë
lumturimin pa fund
kur pulbardhë
si zhurmim i gishtave
derdhet ndër bretke...
Bretkat
flutrojn n`ajrin tim...
terri i langët i pellgut
m`fshan n`trup
kur guakjet
kruhen për yll
tue shtye me teh t`zanit
tingukkin e tyne.


PRANVERE


N`burim e mbyta dorën...
ndjeva ballin e borës
kur u rrëzue
malit.
I ftohti
u vjedh ndër rraj;
vjolat
m`u rritën para syve,
kur zogjtë
i shtrënguen prej belit.
Gishtat e mi: damarët e rrjedhës,
gjaku: gjethja-lundër e bletës;
guralecat me fytyrë t`lame:
firoma pranvere
n`mushkëni time.
Livadhet
me hijen e engjëjve
lëkunden çmendun,
si boçja e vajzës t`shtrime...
Fyelltari
ashtë tretë n`ujë
bashkë me frymën;
fyelli
ashtë fyti i dlirët
i laureshës.
Tingujt,
langshëm blirojn
prej hopave t`pranverës,
kur plas synin
nëpër fletë.
Tue çilë buzët
Trungu
qeshun lëshon flutra.


KOHE PER SHI


Nji re
mbyti kryet n`pyll…
Orlat
fshinin lotin
me pupël t`gjaktë,
thershin me skjep
inatin
n`tamthat e natës…
Kodrat e zverdhuna
kanë lind n`bel t`fushës
janë
gjijt e këputun
t`vjeshtës…
Ashtë kohë për shi,
n`ylberin e t`ftohtit
ngjyrat
janë fmijët
që i ngërdheshen
plagëve t`rrejshme
t`qiellit…
N`stinë
dielli
ka me e pa
n`bërthamë t`dashnisë
token.
N`fund
lule-zemra
ka me u grimcue
n`thepa t`ditës së pare
tue lëshue
borën ndër ne.


ISHTE DREQI


Mbi krye
m`shkundet natë.
Dimni flen n`mue
tue m`rrejt përherë
me rreze
pa të nxehtë.
Ndër vorre
jam tue këdue
me shishe që derdhin ranë
thithi lule-shpirtin
me buzë, me gjuhë, me dhambë…
Flokëve e gjoksit
m`shkrihet rrjedhshëm
tmerri i shpërnguljes
së hanës;
trupi
m`u këput prej dheut
më ra në qiell.
Ia ndjeva
dorën e bukur
me gishta t`akreptë…
Ishte Dreqi
Që m`puthi dhambshëm n`vesh
tue m`gërdhisht n`shpirt
emnin e vet
me pëlhurën e kuqe
t`dashnisë n`trup.


PA TITULL


Nën qiell
yjet shndrisin t`kafun
si nishanat e ndejun
n`shpinë t`natës…
Pranvera
ashtë futë
n`kacadrenin e mbuluem
prej t`ardhmes t`ftohtit…
Burri që erdhi mbramë
i vorrosi bilbilat;
korbat
u futën n`gjoks t`pemës,
t`frym
prej tamblit t`rrajve.
Lepuri I klithi zjarmit;
tash qetësia
ashtë ba gacë
n`gojë teme…
Ti burrë
mos i the gjujt
para parzmit t`dhelpnes…
Andrra shkundetsi duhan
i nisun
kaherë.


VORREZA IME


Vorreza ime
kurmohet
n`thembra t`ujit,
gërdhishtun prej vilesh
n`ballin e rrjepun
t`Tetorit…
Dimnat
n`dashni drunit
ma gdhendin
gjarpnin e synit…
Bora
ka mbushë tiparet;
zogu ulet çilabuzë
tue frymue
n`nji dammar
që i ikë
letargjisë së përrito.

Martin Camaj lindi në Temal të Dukagjinit më 21 korrik 1925. Ai mori edukatë klasike në Kolegjin Ksaverian të Shkodrës, të drejtuar nga etërit jezuitë. Mbas pak kohësh, për shkak të vendosjes së regjimit komunist në Shqipëri, Camaj do të arratiset nga vendi për në Jugosllavi, ku ia del të regjistrohet si student në Universitetin e Beogradit. Atje mësoi italianistikë, romanistikë, teori letërsie, gjuhë klasike dhe sllavistikë, një botë e re kjo për një intelektual si ai, të edukuar në Shkodër.
Largohet nga Jugosllavia në verën e vitit 1956. Shkon në Romë, ku studion sërish dhe doktorohet. Në Romë ndjek rrethet letrare të këtij qyteti, ku njihet edhe me autorët emigrantë nga vende të ndryshme lindore, rusë, rumunë dhe sidomos me poetë balltikë. Ishin të gjithë anëtarë të një PEN-klubi me qendër në Londër. Atje nën kujdesin e Koliqit bëhet kryeredaktor i revistës "Shejzat" (1957-1975) dhe studion së afërmi botën arbëreshe.
Më 1961 transferohet në Mynih (Gjermani), ku specializohet përfundimisht në gjuhësinë shqipe, duke mos u shkëputur nga letërsia. Camaj u bë profesor i gjuhës dhe i letërsisë shqiptare në Universitetin e Mynihut dhe mbeti atje gjithë jetën, deri sa vdiq, më 1992.
Kontakti me kulturat e ndryshme perëndimore, njohja e poezisë moderne të poetëve më të njohur botërorë (Camaj ishte njohës i shumë gjuhëve të huaja), ndikuan në formimin e tij kulturor, ndërsa vepra e tij, qoftë në prozë apo në poezi mbështetet tërësisht në gjuhën shqipe dhe si përmbajtje i ka rrënjët në kulturën shqiptare, sidomos në mitin e trashëguar. "Prandaj nuk është e rastit që Camaj zgjodhi për të banuar një vend të shkëlqyer, me atmosferë disi të paqme e të virgjër shtëpijake, si alpet e Bavarisë, që çdo çast i kujtonin malet e thepisura të vendlindjes, ku nuk mund të kthehej kurrë", shkruan studjuesi i njohur Robert Elsie.

STUDIMET
Në të njëjtën kohë Camaj është edhe një ndër albanologët më të shquar, kryesisht me punimet e tij mbi gjuhën shqipe, historinë dhe të sotmen e saj. Ndër studimet kryesore mund të përmenden: Meshari i Gjon Buzukut, Romë 1960; Tekst mësimor i gjuhës shqipe, Wiesbaden 1969; E folmja shqipe në provincën e Avelinos, Firence 1971; Gramatika shqipe, Wiesbaden 1984; si dhe antologjinë Këngë shqiptare, Düsseldorf 1974.


Elegji e Parë


Ku kam me qenë i këputun
nga mundi i vjetve të rrëpita sa 'i shkamb,
mos të vijë keq ty, Taze, për mue
të shtrimë mbi drrasat e vdekjes,
kingj i gatuem për flije.
Leni plakat të qajnë mbi mue at ditë
për njerzit e vet, vdekë qysh kur.

Edhe një amanet, moj grue:
kur vdiq im atë, premë dy qe
me ngimun të unshmit e thneglat e lamit
me grimca buke.
Por unë do të vdes mes njerzve gjithmonë
të ngishëm,
prandej ndër drekët e mija qitni
vetëm kafe të idhta.


Mosha e Qenit apo Ditëlindja


Kremtuem gjith natën i ri e i vjetër kohën
që vdiq e vrame në mue.
E thanë: askush s'do të lypi gjak
për të.


Ajo nuk ishte festë, por drekë!


Në mëngjes mbas dere qentë
me sy keqardhës e të butë
nuk pritshin eshtna, por mue
me u nisë me ta shtigjeve bri lumit
teposhtë.


Mbramja ashtë Larg


Mbramja ashtë larg
e ti je atje mbi kodër të blerueme
ku gurzit që bashin zhurmë
i përpiu dheu.

Ti je atje me të bijën e heshtjes
e me shoqe tjera e mendon për mue.
Unë jam në detin e tingujve

e ndër gjujt e mij ndieva
peshen e tramit tue u ndalue me turr.
Mandej i lëshova vendin një të vjetri
e mes tallazit të krahve thashë:
mbramja ashtë larg e ti andej lumit.

Heshtja prek qiellin me dorë
E ti atje mbi kodër të blerueme
njeh gjurmët e diellit npër qiell.


Lule


Sonte më lajmëruen se ka vdekë një njeri
Prandej jam i trishtueshëm, Lule.

Dashunia ashtë e vetmja shtyllë guri
Kur andej gardhit fluturojnë
Shëgjetat e akullit.

Dy zemra bashkë janë ma rrufeprojse
Se dy shpata tu për tu
Me teha përjashta
Ideja e sosjes, Lule,
kur je ti pranë ik si shpend i egër
andej kah vjen terri.


Drekë Malsore


Sot ashtë marrë një gjak.
Dy plumba lëshuen përdhe një burrë.
Sot ashtë marrë një gjak.

Nën tunin e spatës
Pëlset rrashta e kaut te prroni.
(Drekë të mëdha po bahen sot!)


Sot ashtë marrë një gjak.


Gjama e burrave tërbueshëm
Përzihet me erën e mishit ndër zjarme.
E gjethi i Vjeshtës bie i djegun mbi kapuçat e bardhë
Ndë tryeza, jashtë

Natë. Në vorrezat mbi kodër
Tokë e re, hanë e re.
Ujqit janë ulë prej malesh
E pijnë gjak në përrue.


Fill i Gjetun


Natën që shkoi u fikën dritat e mbeti
qyteti në terr deri n'agim.

Amvisat kërkuen llampat vojguri
e s'i gjetën në terr.

Në nadje ra dielli e zbeu
faqet e rrokaqiellëve.

Në nadje vrejta rrethin e andrrave
në truell
e gjeta fillin e tretun
në pikën e ndaljes së dritës.


Aty si tash para se me ardhë Fiset


Aty si tash para se me ardhë fiset
Ishe
Me tambël në plasaritjen e currave
e me themele në ujin e njelmë.
Të dhanë vetëm një emën: Shkodra.
E të thirrën qytet me kunora
E të hodhën përkrye gur e hekurat e para.

U zgjove e përgjakun sa herë
E u kqyre në pasqyrën tande.
Me emën grueje u lave ndër ujna
T'lumenjve dhe ndeje me petka të reja
Në shkamb
E ndritun ballë diellit mbi fusha.


Gjarpri e Grueja


Ajo mbramë harroi trupin e vet
Zbuluet
E në mëngjes e gjeti pikturë të varun
Në murin e gjanë dhetë pashë:
E kqyri dhe e kqyri e u zhduk.

Petkat e saj teren buzë detit
Me këmishën e gjarpnit mbi gurë.
Shtërpia tha se vjen prap,ajo, po
Deri mbasdite.

Mbasdite vonë, gjarpni i rrejtun
Doli prej nëngurit
E iu zgërdhesh vetmisë ndërsy,
Veshi këmishën e vjetër e shkoi
Me fjetë


Motiv Arbëresh


Në driza janë gjarpij't e zez
E ti je e xhveshun nën diell.
Në driza janë gjarpijtë e zez
E rrijnë buzë në buzë,
E rrijnë buzë më buzë,
E jeta e tyne ashtë e bardhë,
E bardhë e bardhë nën diell,
E jeta e bardhë e bardhë,
Nën diell e bardhë, e bardhë.

Mjaltëzat lagin me mjaltë
Gurzit e prrojeve të thata.


Retë e Oqeanit


Eci krahas me to
Nëpër ditën e gjatë.
Aty ku vete
Asht skaji i kohës së matun
Me rrahje zemre milionësh
Në kërkim të nji emni.

Retë me rrajë thella në det
Rriten e bahen lisa:
Ndër gryckat e tyne fantazma
Konkisdadorësh
Vjelin pemë.


Fuqia e Konës


Ngjyra e verdhë e fletëve
Shkurtoi dritën në faqe të veta
E të katundit jugor mbi kodrinën
Bote së kuqe.

Para derës rrin Kona
Me barrën e randë në gji,
Dashunon rrezet e pemëve të vokta

Në kanistër
Para burrit kalamendë gjumi.

Tjerr Kona në furkë:
Ngrohtësia e pejve të leshtë shpërtheu
Prej gishtavet
E lëvizja e fëmijës në parzëm
E dridhi në kënaqje të paskaj


Motiv i Vjetër në Kthim


Shtatë vasha u çuen peshë
Kur ngjyra e korbit fluturoi
Përmbi shtyllën e jetës:
Sqepi i dukej i verdhë, gati i bardhë
Mes pendlave të zeza.

Shtatë vasha u quen peshë
E u turrën vrap me funda
Në duer sa qethi mbas korbave
E vetëm me za i tretën si plafa të murmë
Nën karmat e vendit tim.

Po s'erdhët ju, vasha,
Kur të zbardhen pusat e ujit
Në lumë përpara agimit,
Ngurzohen edhe duert e foshnjeve
Në palare.


Hoqa Fletën e Librit të Parë


Hoqa fletën e librit të parë
Prej faqes sime dhe mbetën fjalë të paemën.

Dola jashtë e ndeja në shqimthin e derës
Dhe vrejta fiqtë e hindit me ferra
Në vjeshtën time.

Shpirtënt e rinisë larg korpit endeshin
Me fleta gjethi pa pushini shullajave.

Gazetari e fotoreporteri i pavarur Vedat Xhymshiti, ne emisionin e mengjesit ne RTK, tregon per tmerrin e 4 muajve ne Siri...

[media]http://www.youtube.com/watch?v=RwMeDgc8gss[/media]

(1920-1993)

Zef Zorba u lind më 1920 në Kotorr të Malit të Zi në një familje shqiptare. Mbas mbarimit të gjimnazit në Shkodër më 1941, regjistrohet në Fakultetin e Shkencave Shoqërore, dega e Studimeve Politike në Universitetin e Padovas në Itali. I ndërpret studimet më 1943 për arsye të Luftës së Dytë Botërore dhe kthehet në Shkodër, ku fillon punën si nëpunës banke. Në vitet 1945-1946 punësohet si regjisor në Shtëpinë e Kulturës së Shkodrës, ku vë në skenë mjaft pjesë dramatike me tingëllim të qartë desident si "Juda Makabe" e Fishtës, "Armiku i Popullit" i Ibsenit etj. Ndoshta edhe për këtë arsye arrestohet më 1946 dhe burgoset nën akuzën e agjitacion e propagandës. Vuan dënimin ndër kampet e punës dhe "riedukimit" deri në vitin 1951. Më vonë punon ndër ndërmarrje të rrethit të Shkodrës si llogaritar deri në vitin 1980, kur dhe del në pension. Ndërron jetë në janar 1993 në Shkodër.


HENE TE REJA


Tash qiellnash enden
me qindra hënë
të reja.

Njeriu s'krijoka tjetër veçse kobe:
Çelik e gizë e refraktarë;
zogjtë artificialë,
lindur ndër ofiçina-inkubatriçe,
si hëna tokën përgjojnë,
e përpunojnë
epshe tinzare
trofesh e përdhunimesh.

E kush s'i ka të vetat këto hënë
vihe e sendërgjon
namë e terratisje.


TJERA BLERIME
Terezës


Si lule dylli gjethet
veshur me vapë e t'zberë
e nuk lëvizin...
e merrnin frymë me zor
e...oh...
S'andejmi
ku paskeshim ngelur kujtesë brymore
zgjohen flauri
tjera blerime,
rinore
(A të kujtohet? Atë verë
burimet heshtja na i trazonte.
Këndoja vijat e fatit
në dorën tënde flakë.
Endeshin rrugësh të çuditshme,
pa folë.

Pastaj, n'teatër; një Gjido
i larë me djersë
përpëlitej i falisur.
Ti shkuleshe n'gaz me të madhe,
por në sy të vetëtinte
stuhia e Shtatorit..
A të kujtohet?


SHKALLA E KAKARRIQIT


E kapërthyer me lugetër hëna
njollat e territ përgjakë
e nata,
tinëzare fërshëllen mbas pritash,
si në kohën e cubave
kur thika vetëtinte e ftohët;
e buzagaz me pezëm.

Harbon përbindshëm rrëpira
e ngeshme në perspektivë
për t'u qepur në një kënd
me qiellin e detin.

(Më rrashtë e më tepër ferr
shkrepat ceporë,
kërcënuese për m'u shprazë në rrenojë
përmbi eshtra
që vetëm lëkura i lidhë
e vullneti).
O natë, o natë,
mos ky na qenka pikësynimi?

Të ngrysura ëndërrimet sërish vërshojnë
lëvyrëse e me të lutura,
por ndalem në vend:
shuplake
kulla picingule e katallanit të lashtë.


LODHJE


Nganjëherë trishtimi fjollë mbidhet
mullan në zemra të plasura,
nganjëherë përmallimi bëhet liman vajtimesh
ngushulluese;
të përgjumur ndehemi përmbi pellgje brengash
ndehemi shtijakë ndër gëzime që s'kanë jetë
e biem lëmuç
- thëllënza të rreshkura - ndër pasqyra.
Cekonet qielli prej vigmash pikë-e-vrer,
Cekohet guximi;
ushton ndër veshë e papushim
"pusho në paqe,
pusho në paqe..."
Ah, s'mundem më, nuk mundem;
më çoni...


NJE GOZHDE


Një gozhdë e ngulur thik në mur, një gozhdë
e ngulur thik në mur, një gozhdë e ngulur...

Një gozhdë e futur thellë në mur, një gozhdë
e futur thellë në mur, një gozhdë e futur.

Një gozhdë e mbetur thatë në mur, një gozhdë
e mbetur thatë në mur, një gozhdë e mbetur.

e ngulurthik...
e futur thellë...
e mbetur thatë...


VAJTIMI I PLAKUT NE SHTEPINE E SHKRETUAR


Më lini. Unë vetë ankohem me vetvete;
harrohem ndër rrënoja e ngushllohem.

Deri këtu - a dole shpirt! - me zor u kapa,
gërmuç e kalamendas anësh së rrugëve;
(thellimin si me ça m'e avull të pakët?)

Të zhigatura, por prap në këmbë këto mure
qëndrojnë
këtu në qoshe sytë veri nuk i shikë
e në lotokan, lotojnë përmallë...

Më lini. Unë vetë ankohem me vetvete:
"Qetësia ndër kthina jehonte,
fëmia......."


RRUGET NE VJESHTE


Hone të ndërlikuar
ku era faliset
e mbledh ndër praqe dyersh
shtëllunga gjethesh të thatë
përralla të marra.


SHAKESPEARE


Je kryqi im;
ngërthyer me pezëm,
në skaj të murit, lart
-shkarravinë e zezë
përbluan pusi.

Ah, shporru, shporru; ja, pritë!

Por menjëherë
fijet e këputura vihesh e lidhë.


NE VEND TE HYRJES


I errët ky shteg. Nuk mundem
rrugën me gjetë pa dritën
tande. (Çka me sëmbon?)

Në cep të greminës
që josh e ngujon
a nuk shef si po lëkundem?


KRUJA
(e parë nga Fushë-Kruja, natën)


Gjerdan margaritarësh
mbi gjoksin tënd
t'irnuar

o atdhe.


PA ELEMENT


Sado të largohemi
o dhimbje
mos ti cekohesh?

ǒe mjerë
kënaqësia jonë
dritshkurtër.


- ALEGRO FURIOSO -


…e shpesh kam pa liqenin të shpupurishur
kundër reve të mbarsura
me shkreptirë të dhunshme
me kordha shumësh të pareshtura
me gjithë sa kishte frymë
sulmonte, e gërmushej;

por shi vazhdoi me ra…

Sejfulla Malëshova u lind më 2 Mars 1900 në fshatin Limar në një familje nënpunësi. I ati Tasim Hoxha, ish nëpunës dogane, në disa pika doganore të Perandorisë Turke. Lame Kodra (pseudonimi i tij letrar), mësimet e para i mori në shkollën turke. Pasi mbaroi mësimet në shkollë unike, i ati e dërgoi në Itali në Gjimnazin e "Shën Mitër Koronës". Po në Itali filloi studimet për mjekësi. Ai së bashku me studentë të tjerë në Itali, si Anton Ashta, Odhise Paskali etj, themeloi revistën "Shpresa e Atdheut", revistë cilësore, me tematikë të gjerë dhe tribunë e atdhetarizmës. Aty botoi poezitë e para. Me fillimin e Revolucionit të Qershorit 1924 të udhëhequr nga Fan Noli, Sejfullai ndërpreu studimet dhe erdhi në atdhe, ku megjithë kufizimet e moshës (ish 24 vjeç), u emërua sekretar i përgjithshëm i Qeverisë. Me rënien e qeverisë "Noli" dhe ardhjen e Zogut në fuqi, në dhjetor 1924, si shumë antizogistë të tjerë, shkoi në Bashkimin Sovjetik, Në gusht të vitit 1943 erdhi në Shqipëri. Me çlirimin e vendit drejtoi dikasterin e Arsimit, Propagandës dhe Kulturës Popullore, kurse në Kongresin e I-rë të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve u zgjodh kryetar i saj. Më 1955 internohet në Ballsh dhe pasi bëri 3-4 muaj atje, transferohet në Fier dhe vendoset në punë si magazinier duhani në ish Ndërmarrjen e Grumbullimeve, ku punoi deri sa doli në pension. Vitet e pensionit iu bënë më të vështira, sidomos pas vitit 1966, kur si rezultat i Kongresit të 5-të u thellua "lufta e klasave" dhe mjaft njerëz nuk i bënin më shoqëri. Vetëm më 2 mars 1995 nipit të tij iu dorëzua Urdhri I Flamurit Kombëtar i klasit të parë.
11 Qershori i vitit 1971 për qytetarët e Fierit ka qenë një ditë e jashtëzakonshme! Shumë prej tyre kujtojnë se si ecte përmes qytetit mbi një karrocë një arkivol dhe pas tij 3-4 veta drejt varrezave të qytetit. Përcillte motra e vetme të vëllain e shoqëruar nga miku i mirë e i gjendur, Xhafer Vokshi, nga miku tjetër shekullor Mihal Kasneci etj.


UNË E DUA SHQIPËRINË
(fragment)


S'kam çiflik e s'kam pallate,
S'kam dyqan me katër kate,
Po e dua Shqipërinë
Për një stan në Trebeshinë,
Për një shkarp e për një gur,
Për një gardh e për një mur,
Për kasollen mbi Selishtë,
Për dy ara në Zallishtë,
Për një lopë e për një gomar,
Për një Balo, një manar.
Unë e dua Shqipërinë
Si bari dhe si fshatar.

Unë e dua Shqipërinë,
Për tërfilin mi lëndinë,
Për një vajzë gjeraqinë,
Dhe për ujët që buron
Nga një shkëm e gurgullon
Nëpër lista gjetheshumë,
Edhe zbret përposh në lumë.
Unë e dua Shqipërinë
Për një lule trëndelinë,
Për një zok që fluturon,
Për bilbilin që këndon
Në ato ferra në ato hije
Këngë malli e dashurie,
Këngë shpirti të helmuarë.
Unë e dua Shqipërinë
Si poet i dhemshuruarë.

Unë e dua Shqipërinë
Që nga Korça e Vraninë,
Ku del bujku që me natë
Me parmendë dhe me shatë,
Mbjell e korr me djell, me hënë
Dhe s'ka bukë për të ngrënë,
Ku nallbani dhe samarxhiu
Mjeshtri, kallfa e kallajxhiu,
Krrusen ditë e krrusen natë,
që të hanë bukë thatë,
Ku hamalli nëpër skela
Ngarkon hekur dhe varela,
Këmbë zbathur, çjerrë
Punon vetëm për të tjerë.

Unë e dua Shqipërinë
...................................,
Ku një popull derëzi
Heq e vuan robëri
Po ka shpirtin luftëtar.

Unë e dua Shqipërinë
Si shqiptar e bir shqiptar.


VETVRASJA E NJË TË DASHURIT


Hiqmu nga mendja, vajzë e shënjtëruar
Pse më për ty unë s’jam në këtë botë;
Si një trup i hidhur mbeta i harruar
Që fare s’vlen e drejta sot për sot.

Këtej-andej vete i shkretë duke mejtuar,
Djalërinë e bukur që qaj me lot...
Ajo nën e gjorë t’mos më kish krijuar
Në gojë s’do të kishnja kaq mallkim të plot.

Po ti vazhdo - të lutem – n’këtë jetë
Pemët të shijoç me një kënaqsi,
Dhe për mua të shkretin fare mos mejto.

Vetëm nga nj’herë, n’hidhërim, në do
Kësaj bote thueji se një djalosh i ri
Nga faq’ e dheut u çduk... po si ato retë...


SHTRËNGATA


Dëgjoni, dëgjoni,
Nga deti shikoni
Si shfryn e tërbohet,
Si vjen e zgjerohet
Në qiell, në dhé –
Kaluar mi ré,
Të zeza si nata,
Shtrëngata.

Nga zalli po ngrihet
Si mal, e përzihet
Me breshër, me shi,
Një pluhur i zi.
Dhe rrotull në det,
Në fshat e qytet
Përhapet rrëmuja
Dhe kuja.

Kush pyet për djalin,
Për lopën a kalin
Një plakë qyqare
Kërkon një manare
Një nuse shikon,
Mos duket përgjon
Në detin e largë,
Një barkë.

Po qielli dhe deti,
Të dy si tërmeti,
Dhe shpesët i ndjek,
Dhe barkat përpjek,
Dhe pemët rrëzon,
Dhe arat shkreton,
Dhe bie mandata –
Shtrëngata.


PAS TËRMETIT


S'duken më ar' e luadhe,
po balt' e vithisur,
dhe kasoll' e katundarit
shuar e gremisur.

Po në mes të asaj gremine
ujët rjeth e shkon,
edhe dielli papushuar
rrëmbat i lëshon.

Poshtë e thellë dheu i lashtë
vlagë ka në gji
edhe zemra e njeriut
zjarr e trimëri.

Do të ngjallet prapë jeta
duke lulëzuar
anembanë do përhapet
duke gurgulluar.

Përsëri do të shkëlqejnë
ara dhe bostane
do ja thotë këngës prapë
zemra kapedane.

Do të rrjedhë jeta-plakë
pa fund, pa kufi
dhe do ketë si kurorë
punë e dashuri.


LYPSI PLAK (GJYSHI PLAK)


Po del nga shpella ku e ka hedhur fati,
I mjeri plak i krusur nga mundimet,
I dridhen mjekra, këmbët, gjithë shtati,
Skalitur ka në ballë hidhërimet.
Ja, fill i vetëm udhën merr nga fshati
I urtë, i shëmtuar nga mjerimet.
Trastën në krahë, shkopin mban në dorë,
Shiu me breshër bie e ka dëborë.
Udhës mendon kur ishte si të tjerët:
Me bukë, me kasoll’ e dashuri
Dhe psherëtiu: Oh! S’paska për të mjerët
Në këtë botë vallë Perëndi?
Po ndjen në lukth një posi të prerët
Edhe hedh këmbët plaku me fuqi.
Torbën në krahë, shkopin mban në dorë.
Në një kasolle afër sheh një zjarr,
I ngrohet plakut shpirti si një varr,
Dhe drejt kasolles niset me të katra
Gëzohet edhe qesh edhe makar
Udhës kërcen e hidhet shatra-patra.
Trastën në krahë, shkopin mban në dorë,
Shiu me breshër bie e ka dëborë.
I valon gjaku plakut edhe shikon
Përpara gjithnjë duke çaluar.
Po te dera një djepe ç’e shikon.
I dridhen buzët; buzët duke ngashëryer,
Një gur atëherë këmbët i pengon
Edhe përmbys atje mbetet harruar.
Torbën me krahë, shkopin mban me dorë,
Shiu me breshër bie, e ka dëborë.


KRYENGRITJE NË QIELL 1)


I madhi Zot në qiell të shtatë rrinte
Me engjëjt, kryeengjëj ky rrethuar;
Ish mez’ i natës, flinte e gërhinte
Si një gjyryk vigan i shkatërruar.
Po s’flinte Skënderbeu: me dylbi
Përposh planetin - mëmë ky shikonte,
Dhe sytë i vanë drejt në Shqipëri,
Ku fisi i tij në zgjedhë po lëngonte.
Ja Leshi e Kruja, Mati e Sopoti,
Ja Drini e Vjosa, malet Argjëndare
Ku prapë sokëllinin si qëmoti,
Kudo lëvrinin turma kordhëtare,
Po pa flamur. Sa s’qau Skënderbeu
Shën-Kostantinit, shokut ilirian,
Të gjitha një më një ky ia rrëfeu
I tha kështu viganit ky vigan:
Nga gjum’ i thellë, më duket Arbëria
Sikur po shkundet. A do ngrihet vallë
Që lart nga malet po e ndjell liria
Po njeri s’duket me flamur në ballë,
Sa herë që kam dashur e kërkuar
Të shkoj atje, në ballë të luftoj,
I madhi s’më ka lënë; kam duruar,
Po më nuk më durohet – do të shkoj.
U plaka, o Gjergj, - i tha ish perandori,
I fanitet me tmer kudo frëngjia,
Si djaj i duken vapori dhe motori,
Kujton ashtu mos bëhet Iliria.
Eja shkojmë t’i lutemi Shën-Pjetrit
Mos mbyll një sy. E gjetën tejtëhu
Tek po merrej me punën e një tjetri,
Kyçet në bres e mjekrën gjer në gju.
Po nuk dëgjoi. Atëhere si stuhi
Iu hodh Skënderi: “Kur thërret Atdheu,
Nuk pyes për Shën-Pjetr’ e perëndi,
Edhe Shën-Gjergjit ushtën i rrëmbeu
Dhe qerren Shënt-Elliut. Si rrufe
Zbriti në Mat, pështjellë në purpur
Po shkriu me të gdhirë nëpër re:
Mbeti vetëm një usht’ e një flamur.

(1968)
___
1)Shkruar me rastin e nëntëdhjetë vjetorit të Lidhjes së Prizrenit.


POETI
Muor Giove e l’inno del poeta resta
P. Carduçi



Pushoi lahuta, u përgjunj poeti,
Plagët e shpirtit krahët i shkurtuan;
Kundër poetit u vërsul rrëmeti,
Me sharje e shpifje jetën i helmuan.
Po vargu i tij, që popullin ngriti
Në luftë për liri e për fitore,
Që kurdoherë si kushtrim buçiti,
Në zemra u skalit si përmendore;
Dhe, pa lavdi zyrtare e pa kurorë,
Me dritën e Komunës vezullon –
Pse zhduken perëndi e perandorë,
Po kënga e poetit s’perëndon.

(1955)

Përgatiti për botim Hiqmet Meçaj
(Botuar në “Gazeta e Athinës”, dhjetor 2008)

Nexhat Hakiu u lind në Vlorë më 1917 në një familje me tradita patriotike. Ai ishte një poet lirik i viteve ’30-40 dhe botoi me pseudonimet Ali Dervalla e Nexhat Mahmut Hakiu. Publikoi në shumë organe të shtypit të kohës. Pas hedhjes së bombës në Ambasadën Ruse filloi persekutimi ndaj tij duke e akuzuar se nxiste rininë në disidencë. Në fund të viteve ’50-të, arriti të botojë librin: “Këndoj”, më pas “Zëri i fyellit”, 1959; “Fjala ime”, 1961; “Një lule mbolla”, 1973; “Në garë me stinët”, 1977.
Vdiq në Tiranë në moshën 61 vjeç, më 1978.
Një poet që mbeti deri në fund poet. Lirik në shpirt, lirik në këngët që këndoi. Nexhat Hakiu debutoi në poezinë tonë nga mesi i viteve '30. E nisi me atë grup vjershëtarësh të rinj, që hodhën hapat e parë nën ndikimin marramendës të poezisë së L.Poradecit. Të gjithë pothuaj u bënë lasgushianë, epigonë të tij dhe askush nuk arriti të krijojë individualitetin e vet. "Përjashtim do të bënte vetëm Nexhat Hakiu, i vetmi nga shokët që do të fitonte emër në poezinë shqipe të kohës me zërin e tij origjinal", shkruan Nasho Jorgaqi, që ka mbledhur dhe redaktuar krijimtarinë e tij. Nexhat Hakiu kish lindur në Vlorë më 1917, ku kish kryer dhe shkollën tregtare, prej nga dolën dhe shkrimtarët e ardhshëm Sh.Musaraj, P.Marko e A.Varfi. Pasi studioi në Institutin e Lartë Teknik të Selanikut, punoi si gazetar e më vonë u bë mësues i letërsisë në shkollat e Tiranës.
Ndoshta rastësi, por ne u rritëm në të njëjtën shtëpi, rrëzë kodrës së Budakut, ku sot ndodhen varrezat e dëshmorëve. Babai e bleu atë pas lufte. Vonë mora vesh se Nexhati ishte rritur aty. Shtëpia qe e rrethuar me mure të lartë. Dikur duhet të kenë qenë saraje me pallate të larta. Dukej të ishte djegur me dhjetëra herë, sepse nuk mbaronin shtresat e hirit dhe të tjegullave të thyera. Qe e mbushur me pemë të rralla e plot mistere: cisternë uji për kohë rrethimesh, një pus i thellë me ujë të ftohtë e të kulluar, qypa të mëdhenj, çibukë balte të pjekur, që ndoshta përdoreshin për nargjile, strehime të nëndheshme për raste bombardimesh. Unë shpesh fshihesha aty, mes lakuriqëve të natës, dhe fantazoja, gjë që padyshim e ka bërë në fëmijërinë e tij edhe Nexhati.
U rritëm në të njëjtën shtëpi, por pa e njohur njeri-tjetrin... Ndaj me respekt të thellë po i botoj këto poezi që i gjeta me vështirësi, sepse nuk kam asnjë nga librat e tij...


PESHPERITJE VJESHTE


Ja po piqet, mike, rrushi
deg' e pjeshkës më një thyhet,
t'i ka zënë faqet pushi
edhe gjiri po të fryhet ...

Eja, mike, bashk të bredhim
Erdhi koha që t'i mbledhim:
Un’i zgjedh ti i këput
Ca në dorë e ca në futë.

Në se degët nuk arrin,
Do të kap, moj, mu në mes:
Të të ngre, moj, mi peqin
Me një zemër; me një shpresë.

Kokrrat fshehur nëpër fletë
Hajt i mbledhim më nuk rriten,
Eja, mike, se un' vetë
Ti këpus kam frik' se vriten!

"Këngët e Zambares" - 1939


MADRIGAL


Prapa drrasash ther e kalbur, gojën pash të përgjëruar
Kur po çelte e zilepsur afshe gazi mirësie,
U thethiva i mahnitur se në buzn' e ngashëruar
-M’u duk zemra - kur më fale një përshtypje miqësie.

Në të çarat, nëpër vrymat t'asaj portës mykur tënde,
Pash dy syt' e tu që nxinin të groposur, të brengosur.
Dhe me zi pash këmb't e zbathur që po shkelnin n'ato vende,
Ku, mes drrasash thyer e kalbur, po më fshihe e rreckosur...

Mos vallë turp ka dashuria që soditë fshehtësinë,
Apo druhe se je veshur me një zhele të arnosur?
Hape portën, vajz'e vrerit, nuk përbuzë varfërinë,
M'a do xhani pranë teje që çdo breng' të ketë sosur.

"Përpjekja shqiptare" - mars 1937


VITIT TË RI


Prag më prag duke trokitur ndezë mallin dhe kujtimin
Sa i rëndë dhe me ngadalë!
Falë shpresa më të reja duke zbutur zemërimin!
Zemërdjegurit me fjalë,
1 freskove zagushinë (kur për ty uroi çupa
Kur të priti me të tok...)
Qeshi buza, zemra deshi pranë mikes të ngre kupa,
Miqësia: shoqe-shok.
E mallëngjyer prapa krahësh me ca lemza u lëndua;
Dhe porsi bashkim i mitur
U fjalos me sytë e vakët, me një qeshje u kuptua,
Por më pas si e koritur
Vesh më vesh zu pëshpëriti një përrallë të harruar,
Një përrallë të paditur:
Jetë e bukur je e kremte, jetë je për t'u kremtuar!

"Përpjekja shqiptare" - janar 1938


STINËT E TUA


I
Ngrohen gjethet, shkrihet vesa,
Çelen gonxhet ndaj agimi
Si çel malli nga kujtimi
Larg mikeshës ku lind shpresa.

Mallin mike ta këndova
Të pash vetëm moj në sy
Prushin tënd e flakërova
Mall' i kohës, mall për ty.

Më shiko, moj sy mushqerre
Mes qepallash pika loti,
Vashë - vashëzo pranvere
Çelu, moj, si çelet moti!


II
Zë e bën një vap - e madhe
Zë fryn afshi në livadhe
Verdhërojnë male, fusha,
Ndizen gjokse, ftohen gusha.

Dil, mikeshë, mos rri brenda
Nuk sheh shoqet si jan' turrur?
Gjoksin hapur, leshrat çthurur
Nëpër hijet u ka ënda.

Buzëqeshmë se më there
Drejt qepallash pika loti,
vashëzo, ti vashë vere
Çelu, moj, si çelet moti.


III
Verdhëron mbi bar kalliri
Ndrin në gusha dhe floriri,
Ndizet malli mikja ime
Kur lind shpresa me kujtime.

Të pëlqeva në të ndritur
Të këndoj moj në të rritur,
Po kam frikë, vashëzo,
Në më njeh e në më do.

Eja afër moj bajrake,
Pranë qepallash pika loti,
Vashë - vashëzo vjeshtake
Çelu, moj, si çelet moti.


IV
Zë e bën një ftomë e madhe
Fshihet gërxhes një sorkadhe,
Ndizet malli i gjahtarit
Për planozat e beharit.

Dridhet bura pa do ngrohur,
Ndizet zemra, pa do ftohur
Mblidhet fshati - do fërkuar
Edhe qafa përqafuar.

Përqafomë shënllazore
Se kam ngrirë prej së ftohti
vashëzo, moj dimërore,
Çelu moj, si çelet moti!

"Këngët e zambares", korrik 1939

-----------------------------------------------------------
(1) Planoze - zog që mbahet në kafaz për të ndjellë shpezët e tjera


Ç'ËSHTË DASHURIA


Ti nga gazi, nga mërzia
Pyet ç'është dashuria
Por ajo nuk ka fytyrë,
Nuk ka tingull, nuk ka ngjyrë!

Ajo s'ndihet as me fjalë,
Vjen e fshehur dhe ngadalë,
Vjen një herë' e prap s'e njeh
Brenda zemrës ti s’e sheh!

Po t' ish lule, fshehur barit,
Do këputesh, do të thahesh,
Po t'ish perlë, fij’ e arit
Do rrëmbehesh, do të ndahesh;

Po t'ish zog, do të vajtonte
Brenda zemrës në kuvli,
Ta liroje, do këndonte
Larg nga ty, nga çdo njeri!
S'është lule për në fushë,
S' është perlë për në gushë,
S'është as zog për në kuvli:
Ajo zemrën ka shtëpi....

Ja se ç'është dashuria!
Ësht' a s'është nuk e di,
Por un' di se lumturia:
Nuk është vetëm dashuri!


ZEMRA NË AKANT


Merrni zemër kush do zemër!
Ej, ju vasha, doni zemër
E kish marrë lozonjarja
Nga kraharor' i një poeti!
E si mund ta mbante zemrën
Me tallazet e një deti
Lundr' e thyer, pëlhur’-çjerrëe,
Pa timon e kiç të shtrembër?

Po bërtet përsëri kasneci
Se në dorë zemra i ngeci:
Ej ju vasha, doni zemër?
Kjo nuk shitet, as nuk blihet,
Kini zemër, o ju vasha,
Se me zemër kjo shkëmbehet!

Është zemra në furtunë,
Është zemra e një poeti
Që përplaset në shkëmbinjtë
Posi vala e një deti!…

Ja kasneci çirret prapë,
Se një vashë pas tij u kap:
Merre zemrën, merre zemrën
A dëgjove ti moj vashë?
Jepet zemra e një poeti
Që gufohet posi deti!
A dëgjove ti moj vashë,
Se të dhimbsur ty të pashë,
Merre zemrën merre jetën,
Është mall'i një poeti!…

Prap' kasneci po bërtet,
Se asnjë nuk qaset vetë:
Është zemra e një poeti
Që gufoi posi deti,
Posi vala që lë valën
Dhe lëkundet me tallas,
Kur mbi ranë vjen e ikën,
Le guaska, shkumë pas,
Merre zemrën, merre jetën,
Esht' dëshir' e një poeti!

Po kasneci ra në hall,
Kush për zemrën pyet vallë?
Qeshnin lozonjarët, qeshnin
Vinin dorën përmbi buzë,
Porse zemra s'mund të lidhet
As me fjal' as me tërkuzë,
Ajo hidhet e përdridhet,
Kërkon zemër, ngashëren
Dhe thesarët porsi deti
I mban brënda s'i rrëfen!

Ja kasneci mbet' i ngjirrur
Po nje nën' i pati thirrur:
- Ej, kasnec, zemër' e poetit
S'jepet kurrë me pahir,
Falma mua se më ngjan
Porsi zemra e tim bir!


TOKA FLET.....


Gryk'e malit po gjëmon,
zemr'e fushës po rënkon:

-Të kam dhënë pyje plot,
grur e misër, pem' e lule,
ç'paska ngjarë që ti sot
mua zemërën ma çkule?

Foli mali, foli fusha,
u drodh lisi dhe gëmusha!

-O poet, mos fol përçartë,
penda jote flet mbi kartë,
s'mund të flasë, jo ky dhe,
ëndërro, po mos gënje!

-Për agimin e lirisë,
për mëngjezin kur kam lindur,
për një lot të dashurisë,
flet vërtet' e jam e bindur!-

U betua ky poeti,
fjal'e tij plot zemra gjeti...

Un'e dija se tërmeti
e bën tokën që të flasë,
nga rrëmuja nga rrëmeti:
gjiri nis që t'i buçasë,
po ç'po shohin syt' e mi
tundka tokën një njeri?

Ç'pon me sonda, me tyrjela,
pistoleta, hedh çengela,
çan shkembinjtë me dinamit,
i thotë tokës: "Dil, të dal"
mali: fushë, fusha: mal!

Mali bëhet fushë,
fusha bëhet mal,
si gjerdan në gushë
barin shoh të dalë..
Gjethe, gjelbërim,
lule bojalli
mbushin vendin tim...

Tok' e çarë nxorri ar,
ar të zi si katran:
shatërvan që spërkati
lulet pranë..

Pranë shatërvanit
mbijnë lulet përsëri
cirka-cirka kuq e zi!

Ngjyr' të zezë nëpër lule
s'kam dëgjuar, nuk kam parë,
qëkur zemrën ti ja çkule,
ndroi toka rrënje'e farë!

Sa e bukur: kuq e zi,
lulja mbin pran' arit zi,
sepse ari, ar'i zi
ësht' si nata plot yllsi,
porsi nata që dha ditën,
ar'i zi na fali : Dritën!


NJË RE E BARDHË


Një re e bardhë qenar- praruar
e zuri diellin,
po rrezet prapë puhia shpejt
do t'i zbulojë...
Do zhduket reja nga sytë tanë
vërdallë qiellit
te Rrug' e qumshtit, ku prap' sputniku
diç do kërkojë....

Sputnik po t'isha përveç në qiell
për të kërkuar,
do të kisha zgjedhur kraharorin tënd
krijes- njeri!
Atje do kishte me mijra gjëra
për të zbuluar,
atje një botë mban të panjohur :
Zemra-çudi!


Përgatiti për botim Hiqmet Meçaj
(Botuar në “Gazeta e Athinës”, janar 2009)

Fotografitë e Bashkëngjitura

Image may be NSFW. Clik here to view.

Nexhat Hakiu.jpg (3.6 KB)