Majat e llogarisnin kohen nepermjet nje kombinimi te disa cikleve te nderthurur sebashku per te percaktuar levizjen e diellit, henes dhe planetit Venus. Kalendari i tyre ritual i njohur si Tzolkin ishte i perbere nga 260 dite. Bashkon numrat nga 1 deri tek 13 me nje sekuence prej 20 dite-emra. Funksionon ne nje menyre te ngjashme si ditet e javes tone qe ciftezohen me numrat e muajve.
Kalendari Tzolkin u shkri me ciklin diellor prej 365 dite qe quhej "Haab". Kalendari perbehej nga 18 muaj me 20 dite sejcili (numrat nga 0-19) dhe nje muaj te "shkurter" me vetem prej 5 ditesh qe quhej Wayeb dhe qe konsiderohej si nje kohe e rrezikshme. Kalendarit Tzolkin dhe Haab i duhej nje periudhe prej 52 vjetesh qe te perfundonte ciklin e plote.
Sic e kam shpjeguar me pare kalendari i Majave nuk ishte i rastesishem dhe as nje numerim i rendomte por nje perllogaritje e sakte astronomike (gje per te cilen majat ju njihet merita si mjaft te zhvilluar). Procesi i ngadalte gjate te cilit solstici dimeror bashkohet me brezin e erret te Rruges se Qumeshtit eshte funksionimi i nje fenomeni qe njihet si precedenti i ekuinokseve. Ketu perfshihen rrotullimi i ngadalte i boshtit te Tokes qe shkakton zhvendosjen e ngadalte te pamjes yjore ne hapesire.
Per vezhguesit ne toke kjo shkakton levizjen e ngadalte te diellit gjate solsticit dimeror ne relacion me trupat e tjere qiellore te Rruges se Qumeshtit.
Rrotullimi i plote ose cikli i plote kryhet cdo 26 mije vjet.
Pothuajse 2100 vjet me pare kur te dy kalendaret ai i numerimit te madh dhe tjetri i quajtur Popol Vuh u hartuan nga Majat perputhen me pamjen e brezit te erret te Rruges se Qumeshtit qe mund te observohej 30 grade mbi perendimin e diellit ne solsticin dimeror.
Kjo vecori e Rruges se Qumeshtit mund te vihet re prej te gjitheve ne nje nate te qarte verte. Ne agimin e solsticit dimeror te vitit 2012 dielli do jete pikerisht ne brezin e erret te konstelacionit tone duke e bere kete te fundit te dukshem nga cdo pike e horizontit.
Pra ne kete menyre Rruga e Qumeshtit "do ulet" mbi Toke duke prekur cdo pike perreth dhe duke hapur ne kete menyre nje porte kozmike qiellore. Kjo me pak fjale do te thote nje venie ne vije te drejte te gjithe trupave qiellore te galaktikes sone.
Pra edhe njehere kalendari Tzolkin prej 260 ditesh dhe ai Haab prej 365 perputheshin cdo 52 vjet. Ne Tzolkin 260 ditor koha nuk rrjedh ne menyre lineare por leviz ne nje rreth te perseritur, i ngjashem me nje spirale.
Ndersa kalendari i Numurimit te Madh ose Haab eshte linear si kalendari yne gregorian.
Kalendari i Majave
Midis kryeveprave te tjera te realizuara prej Majave ata kane shpikur dhe nje kalendar qe te habit me saktesine dhe kompleksitetin e tij. Ai eshte i vjeter prej me shume se 3 mije vjetesh dhe ndahet ne numerimin e madh dhe ne ate te vogel.
Hartimi i ketij kalendari lidhej me kohen e te mbjellave dhe te korrave por edhe me ngjarje te ndryshme astronomike saktesia e te cilave i ka habitur studiuesit.
Koha qe perdornin per kultivimin e misrit matej me numrat qe duhet te kene qene mbledhja e gjithe gishtave te dores dhe te kembeve dhe si rrjedhoje numri 20 ose sic e quanin majat, kal. Ketyre 20 diteve ata i dhane emra te ndryshem.
Dhe ky numer shumezohej me 13 kal (260) dite, koha e mjaftueshme per te mbjellat dhe korrjet te cilen majat e quanin milpa. Kjo menyre e aplikuar kryesisht per bujqesine i dha fillesen hartimit te kalendarit te majave te cilin ata e quajten Tzolkin. Fjala Tzol do te thote te vesh gjerat ne rregull ndersa fjala kin do te thote dite.
Tzolkin fillimisht ishte nje ceremoni ne te cilen prifterinjte caktonin rendin e diteve per te kuptuar kohen per mbjelljet. Nje cikel Tzolkin lidhej me pergatitjen e tokes ndersa nje cikel i dyte lidhej direkt me rritjen dhe korrjen e misrit.
Nga nje kendveshtrim fetar kjo periudhe kohore prej 13 kal i dha nismen hyjnizimit te numrit 13 ndersa krijimi i periudhes prej 13 ditesh u quajt Oxlahukin qe me pas u be baza e Kalendarit Tzolkin dhe si rrjedhoje 260 dite mipla perbehen nga 20 periudha trembedhjete ditore.
Me pas Majat vune kohen qe i duhej Diellit per te kompletuar ciklin vjetor koha e te cilit u percaktua nepermjet 28 periudha 13 ditore duke dhene keshtu shumen prej 364 ditesh, nje kohezgjatje kjo qe nuk perputhej plotesisht me ciklin.
Me pas matematikanet dhe astronomet (sic supozohet) Maja rane dakort qe te krijonin nje vit prej 360 ditesh per efekt perllogaritje kalendarike te cilin ata e quajten Tun dhe qe e ndane ne 18 muaj me nga 20 dite dhe e quajten Uinal, sejcili me nje emer te te vecante dhe me numra nga 0 tek 19. Me pas ata krijuan nje njesi matese prej 5 ditesh qe e quajten Uayeb dhe qe ja bashkangjiten vitit Tun, gje qe solli krijimin e kalendarit Haab.
Ne kete kalendar Uayeb vendosej perpara fillimit te vitit astronimik. Tzolkin dhe Haab me pas u koordinuan duke krijuar keshtu kalendarin e rrumbullaket.
Pra nuk ka asnje dyshim mbi saktesine e kalendarit te majave. Kete kalendar e gjejme ne Piramiden Chichen Itza ne gadishullin e Jukatanit, Meksike.
Ajo qe te gjithe shkenctaret bien dakort sot eshte ky kalendar nuk perben thjesht dicka mitologjike per shpalos dhe nje njohuri perfekte qe kishin Majat mbi levizjen qiellore te yjeve ne galaktinen e Rruges se Qumeshtit dhe ne disa konstelacione.
Disa astronome dhe studiues kane zbuluar qe ndertimi i kalendarit dhe data te vecanta te tij te percaktuara gjate ndertimit, jane perputhur me ngjarje te ndryshme kozmike, eklipse, ndryshime apo kalime te trupave planetare etj. Shume prej tyre jane te mendimit qe data me te cilin mbyllet kalendari (21 dhjetor 2012) mund te jete fundi i nje epoke kozmike dhe fillimi i nje te reje.
Dhe ketu fillon shtjellimi i te gjitha hipotezave.
Renia e Majave - Çfarë thonë shkencëtarët?
E sollën vetë fundin e tyre
Për 1200 vite me radhë, Majat dominuan Amerikën Qendrore. Në kulmin e perandorisë së tyre, diku rreth vitit 900 para Krishtit, qytetet e Majave ishin të tejmbushur me më shumë se 2.000 persona për milje katror - të krahasueshme me Kontenë moderne të Los Anxhelosit. Edhe në zonat rurale, Majat numëronin 200-400 vetë për milje katror. Por krejt papritur, pllakosi në qetësi totale. Dhe heshtja e thellë dëshmoi një nga katastrofat më të mëdha demografike në parahistorinë e njeriut - "zhdukjen" e shoqërisë dikur shumë të gjallëruar të Majave.
Çfarë ndodhi? Disa studiues të financuar prej NASA-s mendojnë se e dinë mirë çfarë ka ndodhur. "Ata ia bënë vetvetes", thotë arkeologu veteran tom Sever.
"Majat janë përshkruar shpesh si njerëz që kanë jetuar në harmoni të plotë me mjedisin e tyre", thotë Dr Robert Griffin. "Por si shumë kultura të tjera, përpara dhe pas tyre, ata përfunduan duke shpyllëzuar dhe shkatërruar peizazhin e tyre, në përpjekjet për t'u shtuar në kohë të vështira".
Një thatësirë e madhe pllakosi pikërisht në kohën kur Majat filluan të zhduken. Dhe në kohën e rënies së tyre, Majat kishin prerë shumicën e drurëve nëpër hapësira të mëdha toke, për të pastruar fushat me qëllim që të rrisnin misër për të ushqyer popullsinë e tyre në zhvillim. Ata prenë gjithashtu pemët për t'i bërë dru zjarri si dhe për materiale ndërtimi.
"Atyre u duhej të digjnin 20 pemë për të ngrohur gëlqeren për të prodhuar vetëm 1 metër katror suva gëlqereje që e përdornin për të ndërtuar tempujt e tyre të mëdhenj, rezervuaret dhe monumentet", shpjegon Sever. Ai dhe ekipi i tij përdorën stimulime kompjuterike për të rindërtuar modelin se si shpyllëzimet mund të ketë luajtur një rol në përkeqësimin e thatësirës. Ata i izoluan efektet e shpyllëzimit duke përdorur disa modele kompjuterikë klimaterikë të provuar: Modeli i qarkullimit të mesëm atmosferik UVP/NCAR, i njohur si MM5, dhe CCSM.
"Ne modeluam skenarët e rastit më të keq dhe më të mirë: 100 përqind shpyllëzim në zonën e Majave dhe aspak shpyllëzim", thotë Sever. "Rezultatet ishin befasuese. Humbja e të gjitha pemëve shkaktonte një rritje 3-5 gradë në temperaturë dhe një ulje 20-30 përqind të reshjeve". Rezultatet janë domethënëse, por nevojiten më shumë hulumtime për të shpjeguar plotësisht mekanizmat e rënies së Majave. Të dhënat arkeologjike tregojnë se ndërsa disa qytet-shtete të Majave ranë gjatë periudhave të thatësirës, të tjerë mbijetuan e madje lulëzuan.
"Ne besojmë se thatësira ishte ndier ndryshe në zona të ndryshme", shpjegon Griffin. "Ne supozojmë që rritja e temperaturës dhe ulja në shira e shkaktuar prej shpyllëzimeve lokale ka shkaktuar probleme serioze të mjaftueshme për të shtyrë disa, por jo të gjitha qytet-shtetet, drejt buzës së greminës".
Një cikël vdekjeprurës thatësire, ngrohjeje dhe shpyllëzimi mund të ketë sjellë fundin e Majave. Majat e kryen shpyllëzimin përmes bujqësisë pri dhe digj - një metodë që përdoret sot ende në ish-tokat e tyre, kështu që studiuesit e dinë se si funksionon. "Ne e dimë që për çdo 1-3 vite që mbjell një copë tokë, duhet ta lësh ugar për 15 vite që të rimarrë veten.
Gjatë asaj kohe, pemët dhe bimësia mund të rriten sërish atje, ndërkohë që ti pret dhe djeg një tjetër zonë për të mbjellë". Por, po nëse nuk e lë tokën djerrë për aq kohë sa është e nevojshme për t'u "rimbushur"? Apo sikur të pastrosh gjithnjë e më shumë fusha, për të plotësuar kërkesën në rritje për ushqim? "Besojmë se pikërisht kjo ka ndodhur", thotë Griffin. "Majat prenë dhe dogjën hapësira shumë të mëdha të tokave të tyre për t'i mbjellë".
Jo vetëm që thatësira e bëri të vështirë rritjen e sasisë së mjaftueshme të ushqimeve, por gjithashtu do të kish qenë e vështirë për Majat që të siguronin ujë të mjaftueshëm për t'i mbijetuar stinës së thatë. "Qytetet përpiqeshin të ruanin një furnizim 18-mujor me ujë në rezervuarët e tyre", thotë Sever. "Për shembull, në Tikal kishte një sistem rezervuarësh që mbanin miliona gallonë ujë. Pa shira të mjaftueshëm, rezervuarët u thanë". Etja dhe uria nuk është se bëjnë shumë për të bërë të lumtur popullsinë. Pjesa tjetër, siç thuhet, është histori.
"Në disa prej qyteteve-shtete të Majave, janë gjetur varre masivë që përmbanin grupe skeletësh me zbukurime nefriti në dhëmbë - diçka e rezervuar për elitat e Majave - ndoshta në këtë rast aristokraci e vrarë", spekullon ai. Asnjë faktor i vetëm nuk gjunjëzon një qytetërim, por shpyllëzimi që dha një dorë në afrimin e thatësirës mund të ketë shkaktuar acarim të problemeve të tjerë si trazira, luftë, vdekje prej urisë dhe sëmundje.
Shumë prej këtyre konkluzioneve vijnë si rezultat i imazheve të nxjerra nga hapësira, vëren Sever. "Duke interpretuar të dhëna satelitore infra të kuqe, ne kemi lokalizuar qindra qytete të vjetër e të braktisur që më parë nuk dihej që ekzistonin. Majat përdornin suva gëlqereje si themele për të ndërtuar qytetet e mëdha me tempuj të zbukuruar, observatorë dhe piramida. Me kalimin e qindra viteve, gëlqerja depërtoi në tokë. Si rezultat, bimësia përreth është e dallueshme me rrezet infra të kuqe edhe sot e kësaj dite".
"Teknologjia hapësinore është duke e revolucionarizuar arkeologjinë", përfundon ai. "Ne po e përdorim për të mësuar rreth telasheve të të lashtëve, me qëllimin për të shmangur një fat të ngjashëm në kohët tona".
Lakandonet: pasardhesit e Maya
Sot pasardhesit origjinale te Maya-ve jane Lakandonet. Per dy shekuj e gjysem 400 Lakandonet kane jetuar ne xhunglen e Chiapas por sot me mjetet moderne te komunikimit po behen pjese e kultures moderne dhe ne kete menyre kultura e tyre e origjines humbet serish.
Lakandonet qe aktualisht jetojne ne pyjet e Chiapas ne jug te Meksikes, adhurojne rrenoja monumentesh te ndertuar ne periudhen klasike te Maya-ve. Sipas bestytnive te petyre pasardhesve ato ndertime ishin krijuar nga qenie mbinatyrore qe ata quajne khu, dmth perendi. Jane shtepite e perendive por syri yne, sipas besimit te tyre, nuk eshte ne gjendje ti shohe ne te gjithe bukurine e tyre dhe shohin vetem guret.
perveç adhurimit te rrenojave te ndertimeve antike, Lakandonet adhurojne edhe shkembinj te medhenj ne breg te liqeneve dhe per te komunikuar me perendite perdorin tymoses prej balte te pjekur. Keto rituale jane te njejta me ato qe perdornin Maya-t antike.
Gjate disa ritualesh fetare Lakandonet ngjyrosin fytyren, veshjen e tyre dhe tymosesin me orianen, me nje fjale nje substance e kuqe si gjaku qe nxirret nga orelana, per te pershkruar sakrificat njerezore qe beheshin nga Maya-t ne periudhen postklasike. Ashtu siç thame me pare, Maya-t mendonin se gjaku ishte nje lidhje me hyjnoren. Vete Lakandonet thone qe gjaku i njerezve eshte oriana e perendive; perendite, sipas ketyre bestytnive, kenaqen shume me aromen e gjakut te njeriut.
Lakandonet mbartin me vete nje besim te forte te trasheguar nga Maya-t, ate te Fundit te Botes ose me saktesisht, te mbarimit te kesaj bote, te kesaj epoke.
Sipas Maya-ve kane ekzistuar 5 periudha kozmike:
periudha e ujit;periudha e ajrit;periudha e zjarrit;periudha e tokes;periudha e arit/floririt.
Ne çdo periudhe kemi nga nje qyteterim te ri. Keto periudha, me civilizimet perkatese, kane mbaruar te gjitha si pasoje e kataklizmave sepse toka periodikisht ka nje spostim te aksit te saj rrotullues.
Aktualisht ne gjendemi ne periudhen e arit (ne realitet per sa u perketketyre periudhave ka teori te ndryshme) te qeverisur nga Quetzalkoatl dhe periudha jone, sipas kalendarit Maya, do te mbaroje midis datave 21 dhe 23 dhjetor 2012.
Sipas kerkuesit Maurice Cotterell profecia qe ka te beje me fundin e periudhes tone vjen si pasoje e nje llogarie e bere mbi invertimin fushave magnetike tokesore, parashikuar pikerisht per vitin 2012. Per ate vit parashikohet afrimi i planetit Venus drejt Tokes dhe kjo do te shkaktoje nje ndryshim vibracional.
Lakandonet mbeshtesin faktin qe fundi i botes do te filloje me nje eklips te diellit qe do te erresoje pyllin e tyre totalisht. Shume Lakandone u konvertuan ne te krishtere pikerisht sepse e dine qe dita e fundit (xutan) po vjen dhe ne ate dite deshirojne te shkojne ne qiell me Jezusin. Duan te shpetojne.
E DI QE AFROHET DITA E FUNDIT, KUR PERENDITE DO TI JAPIN FUND KETIJ CIKLI TE BOTES ( ). GJYSHI IM THOSHTE QE ISHTE AKOMA LARG, BABAI IM QE NUK ISHTE AKOMA AFER. POR MUA PERENDITE MA THANE: XUTAN ESHTE DUKE ARDHUR.
Ne te vertete burime te tjera mbeshtesin faktin qe ne ate date, gjithmone sipas Maya-ve, do te kete nje ndryshim por rraca njerezore do te vazhdoje te egzistoje: imazhet katastrofike qe pershkruhen ne Apokalips (fjale qe perkthehet ne zbulim) nuk jane tjeter veçse projeksionet e frikes tone sepse epoka jone karakterizohet nga frika.
5 periudhat Maya dhe Fundi i Botes
Kultura e Maya-ve konsiderohej si kultura ameroindiane me e pasur. aspektet e saj me te dalluara ishin njohurite astronomike, matematike (mbi tegjitha per perdorimin e zeros) dhe urbanistike, te lidhura me nje kalendar shume te sakte dhe nje sistem shkrimi ne fillim ideografik (glifi) te perkthyer vetempjeserisht dhe mepastaj ne nje sistem pike dhe vize.
Gjeografikisht populli maya gjendej ne zonat e Meksikes lindore, gadishullin Yukatan, Belize, disa zona te Guatemales, Hondurasit dhe ne Salvador. Kjo zone eshte shume e rendesishme nga pikepamja e rendesise klimaterike dhe topografike, sepse shkon nga pyjet e dendura ne rrafshnalta te gjera, e megjithate ky popull arriti te krijoje nje perandori te madhe me qytete-shtete te medha.
Zona gjeografike e Maya-ve perfshin vendndodhje te shumta ne te cilat mund te admirojme edhe sot ate qe ka mbetur nga kjo popullate qe, ashtu si dhe popullsite e tjera pre-kolumbiane, kishte nje art ne ndertim qe te le pa fjale per saktesine dhe preçizionin e tyre.
Historianet e ndajne periudhen Maya ne 3 faza:
periudha preklasike: nga 2000 a.C. ne 250 d.C.;periudha klasike: nga 250 d.C. ne 900 d.C.;periudha postklasike: nga 900 d.C. ne 1519, date qe shenon mberritjen e europianeve dhe zhdukjen e mepasshme te civilizimit Maya.
Mbi Maya eshte folur shume: astronome shume te mire, ndertues te mrekullueshem dhe ka teori te ndryshme mbi zhdukjen e tyre. Nder qytetet me te rendesishme Maya permendim, ne gadishullin Yucatan, Chichén Itza i cili ka shume mundesi te ishte nje tempull (me nje burim) dedikuar Kukulkan-it (ose Kukumatz), ose ndryshe Gjarperit me Pende, atij qe Azteket quanin Kuetzalkoatl.
Gjarperi me pende nuk eshte pikerisht nje zot, ashtu siç mendohet; ishte, sipas popullsive prekolumbiane, pruresi i civilizimit, nje njeri i mençur me nje mjeker te gjate te bardhe i cili nga Aztlan (qe do te thote toka e lejlekeve), ishull nga i cili sipas legjendes kishin prejardhjen Azteket, solli kulturen dhe qyteterimin ne Ameriken Qendrore.
Ne Meksike kujtojme Palenque, e njohur per artin e saj dhe skulpturat te cilat jane te ngjashme me ato egjiptiane. Ne fakt mbeshtetet fakti qe mund te kete patur nje relacion midis qyteterimit amerikan dhe atij egjiptian ose, siç pretendon Peter Tompkins, qe piramidat e ketyre dy kulturave te jene ndertuar nga i njejti qyteterim.
SAKRIFICA PERENDITE
Midis glifeve te gjetura dhe perkthyera eshte nje qe pershkruan derdhjen e gjakut. Maya-t e kishin zakon te benin sakrifica te pergjakshme qe kishin te benin me mbreter dhe prifterinj qe duhet te zhvilloheshin me tej (ngritje shpirterore) dhe te kishin ne vizion Gjarperin e shenjte dhe kishin si praktike te zakonshme dhe autosakrificen.
Autosakrifica ishte ndryshe per femrat dhe meshkujt: meshkujt duhet te tejshponin .... me objekte te mprehte dhe duhet te fusnin ne vrimat e bera disa fije kashte; femrat, ne te kundert, duhet te shponin gjuhen dhe buzet. Ky ritual jepte nje gjendje transi, si rrjedhoje dhe e perdorimit te substancave te caktuara. Transi kthehej pastaj ne vizionin e Gjarperit te shenjte.
Maya-t besonin se gjaku ishte nje mjet per te krijuar nje lidhje midis botes se siperme dhe asaj te poshtme, ishte dmth nje çeles per te arritur tek hyjnorja. Gjaku dhe uji konsideroheshin baza e jetes.Disa elemente ikonografike te perdorur per te treguar gjakun nderlidhin prezencen e ketij ketij elementi me figuren e perlave.
Maya-t, nen aspektin fetar dhe shpirteror, adhuronin ne Yucatan te ashtequajturin Qenie Supreme, krijuesin e Tokes dhe Qiellit (ndoshta e krahasueshmeme Zotin tone) qe quhej Haunab Ku, si dhe perendi te tjera, midis te cilave:
Itzamnà: zoti i diellit dhe Qiellit, i kultures, i shkences mjekesore, agrikultures, i shkrimit dhe kalendarit;Bakab, djali i Itzamnà;Ixkel, gruaja e Itzamnà, perendesha e tokes dhe henes;Kukulkan ose Kukumatz, dmth Gjarperi me pende, mbrojtesi i prifterinjve.
FUNDI I MAYA-ve
Ne 1517 Hernandez de Cordoba zbarkoi ne Yucatan dhe ky zbarkim ishte katastrofik per popullaten autoktone. ai dhe pushtuesit e tjere paten impatkin e pare me ndertimet ne gur. Pas pushtimit spanjoll kultura Maya filloi te shfaqte shenjat e para te rrenimit.
Ne brendesi te Yucatan ndodhen betejat e para me popullsite indigjene te cilat shkaktuan humbje per europianet, midis te cileve dhe vdekjen e vete Hernandez de Cordoba. Te tjere europiane vazhduan vepren qe kishin filluar.
Ne 1562 Ipeshkvi Diego de Landa vazhdoi, ne emer te Zotit, evangjelizimin dhe shkaterrimin etnik nepermjet vrasjeve, torturave dhe gjithçka qe mund te perdorej. Ne kete menyre u shfarosen keto qyteterime, por eshte gjithashtu e vertete qe edhe sot fundi i Maya-ve paraqet nje mister sepse ka disa qe mbeshtesin tezen qe Maya-t ne te vertete jane transferuar ne nje dimension tjeter.
Librat e vetem Maya qe kane mberritur deri ne ditet tona jane: Kodi Drezda, Kodi i Madridit, Kodi Grolier dhe Kodi i Parisit (Kodet mbajne emrat e qyteteve ne te cilat gjenden aktualisht) dhe Relacionas de las cosas de Yucatan i cili eshte nje permbledhje e Diego de Landa ku tregon kulturen dhe mendimin e Maya-ve ne periudhen e pushtimit duke dhene mendime mbi interpretimin e glifeve dhe kalendarit.
Bibliografia:- Noone, R. W. (1982) 5/5/2000 Ice: the Ultimate Disaster, New York, Harmony Books.- Cortez, C. (1997) Enigma Maya, Fabbri editori, Milano.
Burime te tjera:- DVD National Geographic (2010) Ancient Aliens
Maya: profecite dhe fundi i botes
Sipas shume kerkuesve, kataklizmat qe karakterizuar fundin e Periudhes Maya u shkaktuan nga nje invertim i fushave magnetike tokesore, si pasoje e spostimit te aksit tokesor te rrotullimit.
Ne fakt Toka periodikisht ndikohet nga nje levizje e aksit te saj ne raport me aksin eliptik te sistemit diellor. Kjo do te provokonte skenare apokaliptike, dhe profecite qe parashikojne fundin e botes jane te shumta: ka nga ata qe parashikojne zjarr dhe flake nga qielli, kush termete dhe katastrofa naturale, dikush impaktin e meteoriteve, dikush per luftera berthamore ndaj te cilave rraca njerezore nuk do te mbijetoje ose do te mbijetojne vetem pak qe e meritojne dhe quhen te rizgjuar.
Ajo qe u ben pershtypje lexuesve te thjeshte, por dhe atyre me te kulturuar, nuk jane diferencat e profecive nga njera-tjetra, por gjerat qe ato kane te perbashketa. Ne fakt ndodh shume shpesh, qe autore te ndryshem, pa qene ne dijeni te njerit apo tjetrit autor, qe kane jetuar ne epoka te ndryshme dhe ne vende te ndryshme, te pershkruajne skena te njellojta.
Profetet konsideroheshin si udhetare te kohes, kishin dhuntine te shkonin para ne kohe dhe te shikonin ate qe do te ndodhte apo kush do te ishte fati (ose nje nga fatet e mundshme) te historise njerezore.
Shume profeci te famshme pershkruajne njefare katastrofe qe do te bjere ne planetin tone dhe do te lajmerohet nga tre dite erresire ne te gjithe token
Ne Codexin Dresden zbulohet nje thesar i fisit Maya
Te udhëhequr nga Joachim Rittsteig, një ekspert per shkrimet Mayan, një grup shkencëtarësh dhe gazetarësh u nisen nga Gjermania kete te martë për Guatemalë,në një mision në kërkim të një thesari te zhdukur, i fisit Maya,thesar i mbytur në fund të Liqenit Izabal.
Sipas gazetës gjermane Bild, e cila eshte sponsorizuese e ekspeditës,ku bejne pjese dy gazetarë,një fotograf, një kamera televizioni, dhe një zhytës profesionist i cili do të zhyten ne Liqenin Izabal,në një përpjekje për të gjetur tetë ton Ar i paster,qe thuhet të jene atje.
Joachim Rittsteig, një ekspert në shkrimet Mayan,pretendon se ka zberthyer te famshmin Codexin Dresden dhe ku ka nxjerre nje informacion specifik te zbuluar në një nga kapitujt e tij,që të çon në thesarin, në Liqenin Izabal.
"Codexi Dresden të çon në një thesar gjigant prej tetë ton ari të pastër," thote Rittsteig për Bild, i cili ka shpenzuar më shumë se 40 vjet duke studiuar dokumentin..
Rittsteig thekson se ne "faqen 52 te Codexit flitet për kryeqytetin Atlani te Mayan, e cila ishte shkatërruar nga një tërmet më 30 tetor në vitin 666 pes. Në këtë qytet, ata kane mbajtur 2.156 tableta ari në të cilën Maya kishin regjistruar ligjet e tyre."
Thesari u mbyt së bashku me qytetin, në ujërat e liqenit Izabal, qe ndodhet në Guatemalan lindore.Akademiket gjermane deklarojne se kanë gjetur eshtra në sajë të imazheve të marra nga radari në këtë zonë.
Rittsteig llogarit se "vetëm medaljet e arta në pllakat është vlerësuar të jetë aktualisht me vlerë deri në 211,000,000 (290 milionë dollarë).
Codexi Dresden,eshte hartuar në vitin 1250 pas Krishtit nga priftërinjtë Mayan, është një nga katër dokumente të mëdha që mbetet nga kjo kulturë. Ai ka qenë e vendosur nga Biblioteka e Shtetit saksone në Gjermaninë Lindore për 272 vitet e fundit.
Kodi u zbulua në vitin 1739 në posedim të një njeriu të pasur në Vjenë, edhe pse askush nuk e di se si ai e mori të mbajë atë.Ai pastaj ja dhuroi atë Bibliotekës se Dresdenit, ku Codexi është mbajtur nen nje xham antiplumbi,në një dhomë me dokumentet te tjera të cmuar.
Kodiku Dresden permban shumë nga ajo që është e njohur si Kultura Mayan, duke përfshirë edhe prespektiven e tyre,ne mjekësi astrologji dhe madje edhe për fundin e botës.Në kapitullin e fundit, kodeksi përshkruan ardhjen e apokalipsit, ku thotë se do të zhvillohet në 12 dhjetor 2012.
Teoria e kalendarit Maya per vitin 2012
Ne kohet antike ndryshimet epokale te njerezimit lidheshin me kulmin e nje cikli prej 25 920 vitesh i quajtur precesioni i ekuinokseve, i quajtur edhe Viti i Madh Platonik ose Viti i Madh i Galaktikave.
Nje cikel e tille, duke modifikuar pozicionin e ekuinoksit te pranveres ne lidhje me yjet, shkakton fenomenin ne te cilin ekuinokset duken sikur i bejne yjet te duken ne muzg. Gjithashtu ben qe zhvendosja e polit te veriut kozmik te jete me e dukshme kur vezhgon yjet dhe afrimin e yjeve me te shndritshme prane polit te veriut.
Maya-te i nderonin galaktikat dhe e dinin se ne Chichen Itza, gjate ekuinoksit te pranveres, Dielli projektonte nje hije ne forme gjarperi mbi shkallaren veriore te piramides Kukulkan.
Disa studiues kane llogaritur se rreth 60 vjet pas shfaqjes se asaj hije, kur dielli arrinte zenitin e tij ne piramide ne mesdite (20-23 Maj), kishte nje shtrirje ne vije te drejte me Galaktikat. Azteket i quanin galaktikat Tianquiztli qe do te thote vendi i takimit.
Dr. Sergey V. Smelyakov ne studimin e tij mbi kalendarin Maya, ka treguar se ciklet e ndryshme te aktivitetit diellor, jane te lidhur njeri me tjetrin nga raporti Phi ose Sezoni Aurea, me te gjitha orbitat e tjera ne Sistemin Diellor, dhe te njejtat cikle ndikojne ne fenomenet e meposhtme:
- Fenomene te rendesishme biologjike te njerezve dhe kafsheve (ritme fiziologjike dhe qelizore)- Evente ciklike botanike (ciklet vegjetative)- Ndryshime klimatike dhe meteorologjike- Fizika e levizjeve te Diellit dhe te Tokes- Ngjarjet historike- Numri i popullsise- Termetet dhe katastrofat natyrore- Ndryshimet e radiacionit te karbonit -14 qe ndodhet ne unazat e trungut te pemeve
Lidhja midis cikleve te ndryshme hapesinore dhe fenomeneve tokesore jane evidentuar duke marre si njesi baze dy cikle te perkohshme: orbiten tokesore per nje vit dhe ciklin diellor prej 11.7 vitesh, duke i llogaritur ne fuqi te ndryshme te Phi.
Keshtu Phi0= 1, Phi1= 1.6180339, dhe Phi-1= 0.618. Smelyakov i vendos kesaj serie shkronjen F, qe eshte nje progression gjeometrik i cili mund te vazhdoje si ne pozitiv ashtu edhe ne negativ: F={ Phi-2, Phi-1, Phi0, Phi1, Phi2, }.
Smyelakov pohon se vibracionet e Phi perhapen ne rrjeten e kohes dhe te hapesires nepermjet orbitave. Shkencetari rus ha se hapesiera ne te vertete nuk eshte bosh ashtu sic mendohet ne pergjithesi, por eshte plot me nje lloj materie energjike qe greket e lashte e quanin eter, i cili sillet si nje leng ne lidhje me trupat e ngurte dhe sillet si mase e ngurte ne lidhje me driten dhe nxehtesine.
Smelyakov ka prezantuar nje model matematik qe niset nga datat 6-13 gusht te vitit 3113 pas eres sone, qe konsiderohet fillimi i ciklit te kalendarit. Maya ka aplikuar nje sekuence te intervalit ne renie (sipas Phi). I teri cikli ka nje gjatesi totale prej 5 125 261 vite, i barabarte me 1/5 e precesionit te ekuinoksit. Smyelakov ka dalluar nje seri ndryshimesh globale te papritura ne secilen prej pikave kulminante te cikleve te percaktuar nga ky sistem. Te tilla ndryshime sjellin ciklin shperthyes te perqendruar rreth 2012-2013.
Per Maya-te domethenia e numrave nuk vjen nga lidhja e tyre e vazhdueshme, as nga sasia qe ata perfaqesojne, por vjen nga cilesite qe rrjedhin nga marredheniet e ndryshme midis tyre qe zhvillohen ne menyre jo lineare, ne nje fushe dinamike te forcave energjitike qe perhapen ne te gjitha drejtimet brenda nje laku te mbyllur rrethor te quajtur Zuvuya.
Si ne cdo studim, ka nje pike origjine dhe nje pike finale qe perkon me qendren e quajtur Hunab Ku, i pajisur me nje levizje orare dhe kunder orare ne te njejten kohe, rrymat e energjise se te ciles jane pershkruar ne nje seri prej 13 numras, me nje sekuence 1-13 dhe 13-1. Secili numer i rrotullimit orar i mbivendoset numrit te rrotullimit kunder orar. Keshtu ne total kemi nje seri prej 26 numrash.
Eshte interesante fakti qe 7 eshte numri i mesit per secilen seri dhe llogarit ndryshimin 0. 7 jane ditet e zgjatjes se procesit te krijimit te Zotit i pershkruar ne Gjeneze, dhe 7 eshte numri i diteve te javes. Traditat hebraike dhe Maya festojne te njejtin numer, duke i dhene vlere mistike (zoti) dhe plotesi kozmike (qendra e university).
Sipas hipotezave te shkencetarit rus, kalendari Maya kulmon ne nje pike fokale te nje periudhe qe shfaqet shperthyese bazuar ne Phi, e cila llogaritet rreth viteve 2012-2013. Ashtu sic dihet, Maya-t thonin se koha duhej te perfshihej nga kolapsi ne fund te ciklit te kalendarit te tyre.
Coterell, ne baze te studimeve te tij mbi aktivitetin e njollave diellore dhe mbi kalendarin Maya, ka thene se profecia mbi fundin e Eres se peste rrjedh nga llogaritja e ndryshimit te ardhshem te fushes gjeomagnetike, e parashikuar per vitin 2012.
John Major Jenkins ka treguar se ne 21 dhjetor 2012, qe eshte dhe data finale e ketij cikli, orientimi i bushtit te Tokes do te jete ne vije te drejte me qendren e galaksise.
Smyelakov, duke analizuar statistikat demografike te popullsise se Kines, ka zbuluar se te gjitha ndryshimet me te rendesishme ne Kine jane verifikuar ne pikat kulmore te detajuara ne Serite Aurea te Kalendarit Maya. Ai ka treguar gjithashtu lidhjet midis Serive Kohore Aurea te Kalendarit Maya dhe termeteve me te fuqishme.
Qendra Kombetare e Informacionit mbi Termetet ne Rusi ka listuar 21 termetet me shkaterrues ne bote duke nisur nga viti 856 para eres sone e deri me sot dhe te gjithe pa perjashtim kane ndodhur gjate nje prej pikave kulmore te ciklit. Ne nje total prej 21 termeteve me te medha, 9 prej tyre kane ndodhur ne shekullin e XX
Kalendari Tzolkin u shkri me ciklin diellor prej 365 dite qe quhej "Haab". Kalendari perbehej nga 18 muaj me 20 dite sejcili (numrat nga 0-19) dhe nje muaj te "shkurter" me vetem prej 5 ditesh qe quhej Wayeb dhe qe konsiderohej si nje kohe e rrezikshme. Kalendarit Tzolkin dhe Haab i duhej nje periudhe prej 52 vjetesh qe te perfundonte ciklin e plote.
Sic e kam shpjeguar me pare kalendari i Majave nuk ishte i rastesishem dhe as nje numerim i rendomte por nje perllogaritje e sakte astronomike (gje per te cilen majat ju njihet merita si mjaft te zhvilluar). Procesi i ngadalte gjate te cilit solstici dimeror bashkohet me brezin e erret te Rruges se Qumeshtit eshte funksionimi i nje fenomeni qe njihet si precedenti i ekuinokseve. Ketu perfshihen rrotullimi i ngadalte i boshtit te Tokes qe shkakton zhvendosjen e ngadalte te pamjes yjore ne hapesire.
Per vezhguesit ne toke kjo shkakton levizjen e ngadalte te diellit gjate solsticit dimeror ne relacion me trupat e tjere qiellore te Rruges se Qumeshtit.
Rrotullimi i plote ose cikli i plote kryhet cdo 26 mije vjet.
Pothuajse 2100 vjet me pare kur te dy kalendaret ai i numerimit te madh dhe tjetri i quajtur Popol Vuh u hartuan nga Majat perputhen me pamjen e brezit te erret te Rruges se Qumeshtit qe mund te observohej 30 grade mbi perendimin e diellit ne solsticin dimeror.
Kjo vecori e Rruges se Qumeshtit mund te vihet re prej te gjitheve ne nje nate te qarte verte. Ne agimin e solsticit dimeror te vitit 2012 dielli do jete pikerisht ne brezin e erret te konstelacionit tone duke e bere kete te fundit te dukshem nga cdo pike e horizontit.
Pra ne kete menyre Rruga e Qumeshtit "do ulet" mbi Toke duke prekur cdo pike perreth dhe duke hapur ne kete menyre nje porte kozmike qiellore. Kjo me pak fjale do te thote nje venie ne vije te drejte te gjithe trupave qiellore te galaktikes sone.
Pra edhe njehere kalendari Tzolkin prej 260 ditesh dhe ai Haab prej 365 perputheshin cdo 52 vjet. Ne Tzolkin 260 ditor koha nuk rrjedh ne menyre lineare por leviz ne nje rreth te perseritur, i ngjashem me nje spirale.
Ndersa kalendari i Numurimit te Madh ose Haab eshte linear si kalendari yne gregorian.
Kalendari i Majave
Midis kryeveprave te tjera te realizuara prej Majave ata kane shpikur dhe nje kalendar qe te habit me saktesine dhe kompleksitetin e tij. Ai eshte i vjeter prej me shume se 3 mije vjetesh dhe ndahet ne numerimin e madh dhe ne ate te vogel.
Hartimi i ketij kalendari lidhej me kohen e te mbjellave dhe te korrave por edhe me ngjarje te ndryshme astronomike saktesia e te cilave i ka habitur studiuesit.
Koha qe perdornin per kultivimin e misrit matej me numrat qe duhet te kene qene mbledhja e gjithe gishtave te dores dhe te kembeve dhe si rrjedhoje numri 20 ose sic e quanin majat, kal. Ketyre 20 diteve ata i dhane emra te ndryshem.
Dhe ky numer shumezohej me 13 kal (260) dite, koha e mjaftueshme per te mbjellat dhe korrjet te cilen majat e quanin milpa. Kjo menyre e aplikuar kryesisht per bujqesine i dha fillesen hartimit te kalendarit te majave te cilin ata e quajten Tzolkin. Fjala Tzol do te thote te vesh gjerat ne rregull ndersa fjala kin do te thote dite.
Tzolkin fillimisht ishte nje ceremoni ne te cilen prifterinjte caktonin rendin e diteve per te kuptuar kohen per mbjelljet. Nje cikel Tzolkin lidhej me pergatitjen e tokes ndersa nje cikel i dyte lidhej direkt me rritjen dhe korrjen e misrit.
Nga nje kendveshtrim fetar kjo periudhe kohore prej 13 kal i dha nismen hyjnizimit te numrit 13 ndersa krijimi i periudhes prej 13 ditesh u quajt Oxlahukin qe me pas u be baza e Kalendarit Tzolkin dhe si rrjedhoje 260 dite mipla perbehen nga 20 periudha trembedhjete ditore.
Me pas Majat vune kohen qe i duhej Diellit per te kompletuar ciklin vjetor koha e te cilit u percaktua nepermjet 28 periudha 13 ditore duke dhene keshtu shumen prej 364 ditesh, nje kohezgjatje kjo qe nuk perputhej plotesisht me ciklin.
Me pas matematikanet dhe astronomet (sic supozohet) Maja rane dakort qe te krijonin nje vit prej 360 ditesh per efekt perllogaritje kalendarike te cilin ata e quajten Tun dhe qe e ndane ne 18 muaj me nga 20 dite dhe e quajten Uinal, sejcili me nje emer te te vecante dhe me numra nga 0 tek 19. Me pas ata krijuan nje njesi matese prej 5 ditesh qe e quajten Uayeb dhe qe ja bashkangjiten vitit Tun, gje qe solli krijimin e kalendarit Haab.
Ne kete kalendar Uayeb vendosej perpara fillimit te vitit astronimik. Tzolkin dhe Haab me pas u koordinuan duke krijuar keshtu kalendarin e rrumbullaket.
Pra nuk ka asnje dyshim mbi saktesine e kalendarit te majave. Kete kalendar e gjejme ne Piramiden Chichen Itza ne gadishullin e Jukatanit, Meksike.
Ajo qe te gjithe shkenctaret bien dakort sot eshte ky kalendar nuk perben thjesht dicka mitologjike per shpalos dhe nje njohuri perfekte qe kishin Majat mbi levizjen qiellore te yjeve ne galaktinen e Rruges se Qumeshtit dhe ne disa konstelacione.
Disa astronome dhe studiues kane zbuluar qe ndertimi i kalendarit dhe data te vecanta te tij te percaktuara gjate ndertimit, jane perputhur me ngjarje te ndryshme kozmike, eklipse, ndryshime apo kalime te trupave planetare etj. Shume prej tyre jane te mendimit qe data me te cilin mbyllet kalendari (21 dhjetor 2012) mund te jete fundi i nje epoke kozmike dhe fillimi i nje te reje.
Dhe ketu fillon shtjellimi i te gjitha hipotezave.
Renia e Majave - Çfarë thonë shkencëtarët?
E sollën vetë fundin e tyre
Për 1200 vite me radhë, Majat dominuan Amerikën Qendrore. Në kulmin e perandorisë së tyre, diku rreth vitit 900 para Krishtit, qytetet e Majave ishin të tejmbushur me më shumë se 2.000 persona për milje katror - të krahasueshme me Kontenë moderne të Los Anxhelosit. Edhe në zonat rurale, Majat numëronin 200-400 vetë për milje katror. Por krejt papritur, pllakosi në qetësi totale. Dhe heshtja e thellë dëshmoi një nga katastrofat më të mëdha demografike në parahistorinë e njeriut - "zhdukjen" e shoqërisë dikur shumë të gjallëruar të Majave.
Çfarë ndodhi? Disa studiues të financuar prej NASA-s mendojnë se e dinë mirë çfarë ka ndodhur. "Ata ia bënë vetvetes", thotë arkeologu veteran tom Sever.
"Majat janë përshkruar shpesh si njerëz që kanë jetuar në harmoni të plotë me mjedisin e tyre", thotë Dr Robert Griffin. "Por si shumë kultura të tjera, përpara dhe pas tyre, ata përfunduan duke shpyllëzuar dhe shkatërruar peizazhin e tyre, në përpjekjet për t'u shtuar në kohë të vështira".
Një thatësirë e madhe pllakosi pikërisht në kohën kur Majat filluan të zhduken. Dhe në kohën e rënies së tyre, Majat kishin prerë shumicën e drurëve nëpër hapësira të mëdha toke, për të pastruar fushat me qëllim që të rrisnin misër për të ushqyer popullsinë e tyre në zhvillim. Ata prenë gjithashtu pemët për t'i bërë dru zjarri si dhe për materiale ndërtimi.
"Atyre u duhej të digjnin 20 pemë për të ngrohur gëlqeren për të prodhuar vetëm 1 metër katror suva gëlqereje që e përdornin për të ndërtuar tempujt e tyre të mëdhenj, rezervuaret dhe monumentet", shpjegon Sever. Ai dhe ekipi i tij përdorën stimulime kompjuterike për të rindërtuar modelin se si shpyllëzimet mund të ketë luajtur një rol në përkeqësimin e thatësirës. Ata i izoluan efektet e shpyllëzimit duke përdorur disa modele kompjuterikë klimaterikë të provuar: Modeli i qarkullimit të mesëm atmosferik UVP/NCAR, i njohur si MM5, dhe CCSM.
"Ne modeluam skenarët e rastit më të keq dhe më të mirë: 100 përqind shpyllëzim në zonën e Majave dhe aspak shpyllëzim", thotë Sever. "Rezultatet ishin befasuese. Humbja e të gjitha pemëve shkaktonte një rritje 3-5 gradë në temperaturë dhe një ulje 20-30 përqind të reshjeve". Rezultatet janë domethënëse, por nevojiten më shumë hulumtime për të shpjeguar plotësisht mekanizmat e rënies së Majave. Të dhënat arkeologjike tregojnë se ndërsa disa qytet-shtete të Majave ranë gjatë periudhave të thatësirës, të tjerë mbijetuan e madje lulëzuan.
"Ne besojmë se thatësira ishte ndier ndryshe në zona të ndryshme", shpjegon Griffin. "Ne supozojmë që rritja e temperaturës dhe ulja në shira e shkaktuar prej shpyllëzimeve lokale ka shkaktuar probleme serioze të mjaftueshme për të shtyrë disa, por jo të gjitha qytet-shtetet, drejt buzës së greminës".
Një cikël vdekjeprurës thatësire, ngrohjeje dhe shpyllëzimi mund të ketë sjellë fundin e Majave. Majat e kryen shpyllëzimin përmes bujqësisë pri dhe digj - një metodë që përdoret sot ende në ish-tokat e tyre, kështu që studiuesit e dinë se si funksionon. "Ne e dimë që për çdo 1-3 vite që mbjell një copë tokë, duhet ta lësh ugar për 15 vite që të rimarrë veten.
Gjatë asaj kohe, pemët dhe bimësia mund të rriten sërish atje, ndërkohë që ti pret dhe djeg një tjetër zonë për të mbjellë". Por, po nëse nuk e lë tokën djerrë për aq kohë sa është e nevojshme për t'u "rimbushur"? Apo sikur të pastrosh gjithnjë e më shumë fusha, për të plotësuar kërkesën në rritje për ushqim? "Besojmë se pikërisht kjo ka ndodhur", thotë Griffin. "Majat prenë dhe dogjën hapësira shumë të mëdha të tokave të tyre për t'i mbjellë".
Jo vetëm që thatësira e bëri të vështirë rritjen e sasisë së mjaftueshme të ushqimeve, por gjithashtu do të kish qenë e vështirë për Majat që të siguronin ujë të mjaftueshëm për t'i mbijetuar stinës së thatë. "Qytetet përpiqeshin të ruanin një furnizim 18-mujor me ujë në rezervuarët e tyre", thotë Sever. "Për shembull, në Tikal kishte një sistem rezervuarësh që mbanin miliona gallonë ujë. Pa shira të mjaftueshëm, rezervuarët u thanë". Etja dhe uria nuk është se bëjnë shumë për të bërë të lumtur popullsinë. Pjesa tjetër, siç thuhet, është histori.
"Në disa prej qyteteve-shtete të Majave, janë gjetur varre masivë që përmbanin grupe skeletësh me zbukurime nefriti në dhëmbë - diçka e rezervuar për elitat e Majave - ndoshta në këtë rast aristokraci e vrarë", spekullon ai. Asnjë faktor i vetëm nuk gjunjëzon një qytetërim, por shpyllëzimi që dha një dorë në afrimin e thatësirës mund të ketë shkaktuar acarim të problemeve të tjerë si trazira, luftë, vdekje prej urisë dhe sëmundje.
Shumë prej këtyre konkluzioneve vijnë si rezultat i imazheve të nxjerra nga hapësira, vëren Sever. "Duke interpretuar të dhëna satelitore infra të kuqe, ne kemi lokalizuar qindra qytete të vjetër e të braktisur që më parë nuk dihej që ekzistonin. Majat përdornin suva gëlqereje si themele për të ndërtuar qytetet e mëdha me tempuj të zbukuruar, observatorë dhe piramida. Me kalimin e qindra viteve, gëlqerja depërtoi në tokë. Si rezultat, bimësia përreth është e dallueshme me rrezet infra të kuqe edhe sot e kësaj dite".
"Teknologjia hapësinore është duke e revolucionarizuar arkeologjinë", përfundon ai. "Ne po e përdorim për të mësuar rreth telasheve të të lashtëve, me qëllimin për të shmangur një fat të ngjashëm në kohët tona".
Lakandonet: pasardhesit e Maya
Sot pasardhesit origjinale te Maya-ve jane Lakandonet. Per dy shekuj e gjysem 400 Lakandonet kane jetuar ne xhunglen e Chiapas por sot me mjetet moderne te komunikimit po behen pjese e kultures moderne dhe ne kete menyre kultura e tyre e origjines humbet serish.
Lakandonet qe aktualisht jetojne ne pyjet e Chiapas ne jug te Meksikes, adhurojne rrenoja monumentesh te ndertuar ne periudhen klasike te Maya-ve. Sipas bestytnive te petyre pasardhesve ato ndertime ishin krijuar nga qenie mbinatyrore qe ata quajne khu, dmth perendi. Jane shtepite e perendive por syri yne, sipas besimit te tyre, nuk eshte ne gjendje ti shohe ne te gjithe bukurine e tyre dhe shohin vetem guret.
perveç adhurimit te rrenojave te ndertimeve antike, Lakandonet adhurojne edhe shkembinj te medhenj ne breg te liqeneve dhe per te komunikuar me perendite perdorin tymoses prej balte te pjekur. Keto rituale jane te njejta me ato qe perdornin Maya-t antike.
Gjate disa ritualesh fetare Lakandonet ngjyrosin fytyren, veshjen e tyre dhe tymosesin me orianen, me nje fjale nje substance e kuqe si gjaku qe nxirret nga orelana, per te pershkruar sakrificat njerezore qe beheshin nga Maya-t ne periudhen postklasike. Ashtu siç thame me pare, Maya-t mendonin se gjaku ishte nje lidhje me hyjnoren. Vete Lakandonet thone qe gjaku i njerezve eshte oriana e perendive; perendite, sipas ketyre bestytnive, kenaqen shume me aromen e gjakut te njeriut.
Lakandonet mbartin me vete nje besim te forte te trasheguar nga Maya-t, ate te Fundit te Botes ose me saktesisht, te mbarimit te kesaj bote, te kesaj epoke.
Sipas Maya-ve kane ekzistuar 5 periudha kozmike:
periudha e ujit;periudha e ajrit;periudha e zjarrit;periudha e tokes;periudha e arit/floririt.
Ne çdo periudhe kemi nga nje qyteterim te ri. Keto periudha, me civilizimet perkatese, kane mbaruar te gjitha si pasoje e kataklizmave sepse toka periodikisht ka nje spostim te aksit te saj rrotullues.
Aktualisht ne gjendemi ne periudhen e arit (ne realitet per sa u perketketyre periudhave ka teori te ndryshme) te qeverisur nga Quetzalkoatl dhe periudha jone, sipas kalendarit Maya, do te mbaroje midis datave 21 dhe 23 dhjetor 2012.
Sipas kerkuesit Maurice Cotterell profecia qe ka te beje me fundin e periudhes tone vjen si pasoje e nje llogarie e bere mbi invertimin fushave magnetike tokesore, parashikuar pikerisht per vitin 2012. Per ate vit parashikohet afrimi i planetit Venus drejt Tokes dhe kjo do te shkaktoje nje ndryshim vibracional.
Lakandonet mbeshtesin faktin qe fundi i botes do te filloje me nje eklips te diellit qe do te erresoje pyllin e tyre totalisht. Shume Lakandone u konvertuan ne te krishtere pikerisht sepse e dine qe dita e fundit (xutan) po vjen dhe ne ate dite deshirojne te shkojne ne qiell me Jezusin. Duan te shpetojne.
E DI QE AFROHET DITA E FUNDIT, KUR PERENDITE DO TI JAPIN FUND KETIJ CIKLI TE BOTES ( ). GJYSHI IM THOSHTE QE ISHTE AKOMA LARG, BABAI IM QE NUK ISHTE AKOMA AFER. POR MUA PERENDITE MA THANE: XUTAN ESHTE DUKE ARDHUR.
Ne te vertete burime te tjera mbeshtesin faktin qe ne ate date, gjithmone sipas Maya-ve, do te kete nje ndryshim por rraca njerezore do te vazhdoje te egzistoje: imazhet katastrofike qe pershkruhen ne Apokalips (fjale qe perkthehet ne zbulim) nuk jane tjeter veçse projeksionet e frikes tone sepse epoka jone karakterizohet nga frika.
5 periudhat Maya dhe Fundi i Botes
Kultura e Maya-ve konsiderohej si kultura ameroindiane me e pasur. aspektet e saj me te dalluara ishin njohurite astronomike, matematike (mbi tegjitha per perdorimin e zeros) dhe urbanistike, te lidhura me nje kalendar shume te sakte dhe nje sistem shkrimi ne fillim ideografik (glifi) te perkthyer vetempjeserisht dhe mepastaj ne nje sistem pike dhe vize.
Gjeografikisht populli maya gjendej ne zonat e Meksikes lindore, gadishullin Yukatan, Belize, disa zona te Guatemales, Hondurasit dhe ne Salvador. Kjo zone eshte shume e rendesishme nga pikepamja e rendesise klimaterike dhe topografike, sepse shkon nga pyjet e dendura ne rrafshnalta te gjera, e megjithate ky popull arriti te krijoje nje perandori te madhe me qytete-shtete te medha.
Zona gjeografike e Maya-ve perfshin vendndodhje te shumta ne te cilat mund te admirojme edhe sot ate qe ka mbetur nga kjo popullate qe, ashtu si dhe popullsite e tjera pre-kolumbiane, kishte nje art ne ndertim qe te le pa fjale per saktesine dhe preçizionin e tyre.
Historianet e ndajne periudhen Maya ne 3 faza:
periudha preklasike: nga 2000 a.C. ne 250 d.C.;periudha klasike: nga 250 d.C. ne 900 d.C.;periudha postklasike: nga 900 d.C. ne 1519, date qe shenon mberritjen e europianeve dhe zhdukjen e mepasshme te civilizimit Maya.
Mbi Maya eshte folur shume: astronome shume te mire, ndertues te mrekullueshem dhe ka teori te ndryshme mbi zhdukjen e tyre. Nder qytetet me te rendesishme Maya permendim, ne gadishullin Yucatan, Chichén Itza i cili ka shume mundesi te ishte nje tempull (me nje burim) dedikuar Kukulkan-it (ose Kukumatz), ose ndryshe Gjarperit me Pende, atij qe Azteket quanin Kuetzalkoatl.
Gjarperi me pende nuk eshte pikerisht nje zot, ashtu siç mendohet; ishte, sipas popullsive prekolumbiane, pruresi i civilizimit, nje njeri i mençur me nje mjeker te gjate te bardhe i cili nga Aztlan (qe do te thote toka e lejlekeve), ishull nga i cili sipas legjendes kishin prejardhjen Azteket, solli kulturen dhe qyteterimin ne Ameriken Qendrore.
Ne Meksike kujtojme Palenque, e njohur per artin e saj dhe skulpturat te cilat jane te ngjashme me ato egjiptiane. Ne fakt mbeshtetet fakti qe mund te kete patur nje relacion midis qyteterimit amerikan dhe atij egjiptian ose, siç pretendon Peter Tompkins, qe piramidat e ketyre dy kulturave te jene ndertuar nga i njejti qyteterim.
SAKRIFICA PERENDITE
Midis glifeve te gjetura dhe perkthyera eshte nje qe pershkruan derdhjen e gjakut. Maya-t e kishin zakon te benin sakrifica te pergjakshme qe kishin te benin me mbreter dhe prifterinj qe duhet te zhvilloheshin me tej (ngritje shpirterore) dhe te kishin ne vizion Gjarperin e shenjte dhe kishin si praktike te zakonshme dhe autosakrificen.
Autosakrifica ishte ndryshe per femrat dhe meshkujt: meshkujt duhet te tejshponin .... me objekte te mprehte dhe duhet te fusnin ne vrimat e bera disa fije kashte; femrat, ne te kundert, duhet te shponin gjuhen dhe buzet. Ky ritual jepte nje gjendje transi, si rrjedhoje dhe e perdorimit te substancave te caktuara. Transi kthehej pastaj ne vizionin e Gjarperit te shenjte.
Maya-t besonin se gjaku ishte nje mjet per te krijuar nje lidhje midis botes se siperme dhe asaj te poshtme, ishte dmth nje çeles per te arritur tek hyjnorja. Gjaku dhe uji konsideroheshin baza e jetes.Disa elemente ikonografike te perdorur per te treguar gjakun nderlidhin prezencen e ketij ketij elementi me figuren e perlave.
Maya-t, nen aspektin fetar dhe shpirteror, adhuronin ne Yucatan te ashtequajturin Qenie Supreme, krijuesin e Tokes dhe Qiellit (ndoshta e krahasueshmeme Zotin tone) qe quhej Haunab Ku, si dhe perendi te tjera, midis te cilave:
Itzamnà: zoti i diellit dhe Qiellit, i kultures, i shkences mjekesore, agrikultures, i shkrimit dhe kalendarit;Bakab, djali i Itzamnà;Ixkel, gruaja e Itzamnà, perendesha e tokes dhe henes;Kukulkan ose Kukumatz, dmth Gjarperi me pende, mbrojtesi i prifterinjve.
FUNDI I MAYA-ve
Ne 1517 Hernandez de Cordoba zbarkoi ne Yucatan dhe ky zbarkim ishte katastrofik per popullaten autoktone. ai dhe pushtuesit e tjere paten impatkin e pare me ndertimet ne gur. Pas pushtimit spanjoll kultura Maya filloi te shfaqte shenjat e para te rrenimit.
Ne brendesi te Yucatan ndodhen betejat e para me popullsite indigjene te cilat shkaktuan humbje per europianet, midis te cileve dhe vdekjen e vete Hernandez de Cordoba. Te tjere europiane vazhduan vepren qe kishin filluar.
Ne 1562 Ipeshkvi Diego de Landa vazhdoi, ne emer te Zotit, evangjelizimin dhe shkaterrimin etnik nepermjet vrasjeve, torturave dhe gjithçka qe mund te perdorej. Ne kete menyre u shfarosen keto qyteterime, por eshte gjithashtu e vertete qe edhe sot fundi i Maya-ve paraqet nje mister sepse ka disa qe mbeshtesin tezen qe Maya-t ne te vertete jane transferuar ne nje dimension tjeter.
Librat e vetem Maya qe kane mberritur deri ne ditet tona jane: Kodi Drezda, Kodi i Madridit, Kodi Grolier dhe Kodi i Parisit (Kodet mbajne emrat e qyteteve ne te cilat gjenden aktualisht) dhe Relacionas de las cosas de Yucatan i cili eshte nje permbledhje e Diego de Landa ku tregon kulturen dhe mendimin e Maya-ve ne periudhen e pushtimit duke dhene mendime mbi interpretimin e glifeve dhe kalendarit.
Bibliografia:- Noone, R. W. (1982) 5/5/2000 Ice: the Ultimate Disaster, New York, Harmony Books.- Cortez, C. (1997) Enigma Maya, Fabbri editori, Milano.
Burime te tjera:- DVD National Geographic (2010) Ancient Aliens
Maya: profecite dhe fundi i botes
Sipas shume kerkuesve, kataklizmat qe karakterizuar fundin e Periudhes Maya u shkaktuan nga nje invertim i fushave magnetike tokesore, si pasoje e spostimit te aksit tokesor te rrotullimit.
Ne fakt Toka periodikisht ndikohet nga nje levizje e aksit te saj ne raport me aksin eliptik te sistemit diellor. Kjo do te provokonte skenare apokaliptike, dhe profecite qe parashikojne fundin e botes jane te shumta: ka nga ata qe parashikojne zjarr dhe flake nga qielli, kush termete dhe katastrofa naturale, dikush impaktin e meteoriteve, dikush per luftera berthamore ndaj te cilave rraca njerezore nuk do te mbijetoje ose do te mbijetojne vetem pak qe e meritojne dhe quhen te rizgjuar.
Ajo qe u ben pershtypje lexuesve te thjeshte, por dhe atyre me te kulturuar, nuk jane diferencat e profecive nga njera-tjetra, por gjerat qe ato kane te perbashketa. Ne fakt ndodh shume shpesh, qe autore te ndryshem, pa qene ne dijeni te njerit apo tjetrit autor, qe kane jetuar ne epoka te ndryshme dhe ne vende te ndryshme, te pershkruajne skena te njellojta.
Profetet konsideroheshin si udhetare te kohes, kishin dhuntine te shkonin para ne kohe dhe te shikonin ate qe do te ndodhte apo kush do te ishte fati (ose nje nga fatet e mundshme) te historise njerezore.
Shume profeci te famshme pershkruajne njefare katastrofe qe do te bjere ne planetin tone dhe do te lajmerohet nga tre dite erresire ne te gjithe token
Ne Codexin Dresden zbulohet nje thesar i fisit Maya
Te udhëhequr nga Joachim Rittsteig, një ekspert per shkrimet Mayan, një grup shkencëtarësh dhe gazetarësh u nisen nga Gjermania kete te martë për Guatemalë,në një mision në kërkim të një thesari te zhdukur, i fisit Maya,thesar i mbytur në fund të Liqenit Izabal.
Sipas gazetës gjermane Bild, e cila eshte sponsorizuese e ekspeditës,ku bejne pjese dy gazetarë,një fotograf, një kamera televizioni, dhe një zhytës profesionist i cili do të zhyten ne Liqenin Izabal,në një përpjekje për të gjetur tetë ton Ar i paster,qe thuhet të jene atje.
Joachim Rittsteig, një ekspert në shkrimet Mayan,pretendon se ka zberthyer te famshmin Codexin Dresden dhe ku ka nxjerre nje informacion specifik te zbuluar në një nga kapitujt e tij,që të çon në thesarin, në Liqenin Izabal.
"Codexi Dresden të çon në një thesar gjigant prej tetë ton ari të pastër," thote Rittsteig për Bild, i cili ka shpenzuar më shumë se 40 vjet duke studiuar dokumentin..
Rittsteig thekson se ne "faqen 52 te Codexit flitet për kryeqytetin Atlani te Mayan, e cila ishte shkatërruar nga një tërmet më 30 tetor në vitin 666 pes. Në këtë qytet, ata kane mbajtur 2.156 tableta ari në të cilën Maya kishin regjistruar ligjet e tyre."
Thesari u mbyt së bashku me qytetin, në ujërat e liqenit Izabal, qe ndodhet në Guatemalan lindore.Akademiket gjermane deklarojne se kanë gjetur eshtra në sajë të imazheve të marra nga radari në këtë zonë.
Rittsteig llogarit se "vetëm medaljet e arta në pllakat është vlerësuar të jetë aktualisht me vlerë deri në 211,000,000 (290 milionë dollarë).
Codexi Dresden,eshte hartuar në vitin 1250 pas Krishtit nga priftërinjtë Mayan, është një nga katër dokumente të mëdha që mbetet nga kjo kulturë. Ai ka qenë e vendosur nga Biblioteka e Shtetit saksone në Gjermaninë Lindore për 272 vitet e fundit.
Kodi u zbulua në vitin 1739 në posedim të një njeriu të pasur në Vjenë, edhe pse askush nuk e di se si ai e mori të mbajë atë.Ai pastaj ja dhuroi atë Bibliotekës se Dresdenit, ku Codexi është mbajtur nen nje xham antiplumbi,në një dhomë me dokumentet te tjera të cmuar.
Kodiku Dresden permban shumë nga ajo që është e njohur si Kultura Mayan, duke përfshirë edhe prespektiven e tyre,ne mjekësi astrologji dhe madje edhe për fundin e botës.Në kapitullin e fundit, kodeksi përshkruan ardhjen e apokalipsit, ku thotë se do të zhvillohet në 12 dhjetor 2012.
Teoria e kalendarit Maya per vitin 2012
Ne kohet antike ndryshimet epokale te njerezimit lidheshin me kulmin e nje cikli prej 25 920 vitesh i quajtur precesioni i ekuinokseve, i quajtur edhe Viti i Madh Platonik ose Viti i Madh i Galaktikave.
Nje cikel e tille, duke modifikuar pozicionin e ekuinoksit te pranveres ne lidhje me yjet, shkakton fenomenin ne te cilin ekuinokset duken sikur i bejne yjet te duken ne muzg. Gjithashtu ben qe zhvendosja e polit te veriut kozmik te jete me e dukshme kur vezhgon yjet dhe afrimin e yjeve me te shndritshme prane polit te veriut.
Maya-te i nderonin galaktikat dhe e dinin se ne Chichen Itza, gjate ekuinoksit te pranveres, Dielli projektonte nje hije ne forme gjarperi mbi shkallaren veriore te piramides Kukulkan.
Disa studiues kane llogaritur se rreth 60 vjet pas shfaqjes se asaj hije, kur dielli arrinte zenitin e tij ne piramide ne mesdite (20-23 Maj), kishte nje shtrirje ne vije te drejte me Galaktikat. Azteket i quanin galaktikat Tianquiztli qe do te thote vendi i takimit.
Dr. Sergey V. Smelyakov ne studimin e tij mbi kalendarin Maya, ka treguar se ciklet e ndryshme te aktivitetit diellor, jane te lidhur njeri me tjetrin nga raporti Phi ose Sezoni Aurea, me te gjitha orbitat e tjera ne Sistemin Diellor, dhe te njejtat cikle ndikojne ne fenomenet e meposhtme:
- Fenomene te rendesishme biologjike te njerezve dhe kafsheve (ritme fiziologjike dhe qelizore)- Evente ciklike botanike (ciklet vegjetative)- Ndryshime klimatike dhe meteorologjike- Fizika e levizjeve te Diellit dhe te Tokes- Ngjarjet historike- Numri i popullsise- Termetet dhe katastrofat natyrore- Ndryshimet e radiacionit te karbonit -14 qe ndodhet ne unazat e trungut te pemeve
Lidhja midis cikleve te ndryshme hapesinore dhe fenomeneve tokesore jane evidentuar duke marre si njesi baze dy cikle te perkohshme: orbiten tokesore per nje vit dhe ciklin diellor prej 11.7 vitesh, duke i llogaritur ne fuqi te ndryshme te Phi.
Keshtu Phi0= 1, Phi1= 1.6180339, dhe Phi-1= 0.618. Smelyakov i vendos kesaj serie shkronjen F, qe eshte nje progression gjeometrik i cili mund te vazhdoje si ne pozitiv ashtu edhe ne negativ: F={ Phi-2, Phi-1, Phi0, Phi1, Phi2, }.
Smyelakov pohon se vibracionet e Phi perhapen ne rrjeten e kohes dhe te hapesires nepermjet orbitave. Shkencetari rus ha se hapesiera ne te vertete nuk eshte bosh ashtu sic mendohet ne pergjithesi, por eshte plot me nje lloj materie energjike qe greket e lashte e quanin eter, i cili sillet si nje leng ne lidhje me trupat e ngurte dhe sillet si mase e ngurte ne lidhje me driten dhe nxehtesine.
Smelyakov ka prezantuar nje model matematik qe niset nga datat 6-13 gusht te vitit 3113 pas eres sone, qe konsiderohet fillimi i ciklit te kalendarit. Maya ka aplikuar nje sekuence te intervalit ne renie (sipas Phi). I teri cikli ka nje gjatesi totale prej 5 125 261 vite, i barabarte me 1/5 e precesionit te ekuinoksit. Smyelakov ka dalluar nje seri ndryshimesh globale te papritura ne secilen prej pikave kulminante te cikleve te percaktuar nga ky sistem. Te tilla ndryshime sjellin ciklin shperthyes te perqendruar rreth 2012-2013.
Per Maya-te domethenia e numrave nuk vjen nga lidhja e tyre e vazhdueshme, as nga sasia qe ata perfaqesojne, por vjen nga cilesite qe rrjedhin nga marredheniet e ndryshme midis tyre qe zhvillohen ne menyre jo lineare, ne nje fushe dinamike te forcave energjitike qe perhapen ne te gjitha drejtimet brenda nje laku te mbyllur rrethor te quajtur Zuvuya.
Si ne cdo studim, ka nje pike origjine dhe nje pike finale qe perkon me qendren e quajtur Hunab Ku, i pajisur me nje levizje orare dhe kunder orare ne te njejten kohe, rrymat e energjise se te ciles jane pershkruar ne nje seri prej 13 numras, me nje sekuence 1-13 dhe 13-1. Secili numer i rrotullimit orar i mbivendoset numrit te rrotullimit kunder orar. Keshtu ne total kemi nje seri prej 26 numrash.
Eshte interesante fakti qe 7 eshte numri i mesit per secilen seri dhe llogarit ndryshimin 0. 7 jane ditet e zgjatjes se procesit te krijimit te Zotit i pershkruar ne Gjeneze, dhe 7 eshte numri i diteve te javes. Traditat hebraike dhe Maya festojne te njejtin numer, duke i dhene vlere mistike (zoti) dhe plotesi kozmike (qendra e university).
Sipas hipotezave te shkencetarit rus, kalendari Maya kulmon ne nje pike fokale te nje periudhe qe shfaqet shperthyese bazuar ne Phi, e cila llogaritet rreth viteve 2012-2013. Ashtu sic dihet, Maya-t thonin se koha duhej te perfshihej nga kolapsi ne fund te ciklit te kalendarit te tyre.
Coterell, ne baze te studimeve te tij mbi aktivitetin e njollave diellore dhe mbi kalendarin Maya, ka thene se profecia mbi fundin e Eres se peste rrjedh nga llogaritja e ndryshimit te ardhshem te fushes gjeomagnetike, e parashikuar per vitin 2012.
John Major Jenkins ka treguar se ne 21 dhjetor 2012, qe eshte dhe data finale e ketij cikli, orientimi i bushtit te Tokes do te jete ne vije te drejte me qendren e galaksise.
Smyelakov, duke analizuar statistikat demografike te popullsise se Kines, ka zbuluar se te gjitha ndryshimet me te rendesishme ne Kine jane verifikuar ne pikat kulmore te detajuara ne Serite Aurea te Kalendarit Maya. Ai ka treguar gjithashtu lidhjet midis Serive Kohore Aurea te Kalendarit Maya dhe termeteve me te fuqishme.
Qendra Kombetare e Informacionit mbi Termetet ne Rusi ka listuar 21 termetet me shkaterrues ne bote duke nisur nga viti 856 para eres sone e deri me sot dhe te gjithe pa perjashtim kane ndodhur gjate nje prej pikave kulmore te ciklit. Ne nje total prej 21 termeteve me te medha, 9 prej tyre kane ndodhur ne shekullin e XX
